Een boekenkast is een gevaarlijk ding, voor je het weet verdwijn je erin. Ik wilde wat titels op hun juiste plaats zetten, vanwege grote chaos, en voor ik het wist had ik een boek in mijn handen waar ik niet naar op zoek was, maar dat mij niet meer losliet: East West Street van Philippe Sands. Ik had het in 2021 gekocht met het oog op een kampeertocht die moest eindigen in Lviv, de West-Oekraïense stad die eerder Lvov, Lwów en Lemberg heette, afhankelijk van wie er op de troon zat. Maar het weer was slecht, en we lieten Oekraïne links liggen. Helaas, zeg ik nu.
In het boek van Sands speelt Lviv een grote rol. Niet alleen omdat zijn grootvader van moeders kant - een overlevende van de Holocaust, als enige van 80 familieleden - er vandaan kwam. Ook omdat Lviv de stad is waarin twee Joodse juristen de basis legden voor de internationale berechting van de grootste gruweldaden. En wel door elk een juridische categorie te formuleren, respectievelijk ‘misdaden tegen de menselijkheid’ en ‘genocide’.
Sands, die als hoogleraar en advocaat actief is in het volkenrecht, verbindt in zijn boek het juridische direct met het persoonlijke. In de proloog beschrijft hij dat hij het gevangeniscomplex van Neurenberg bezoekt, waar de processen tegen de nazi-kopstukken werden gehouden. Hij doet dat samen met Niklas Frank, de zoon van Hans Frank, die namens Hitler de scepter zwaaide over het bezette Polen, inclusief Lviv en Auschwitz. Frank werd hier berecht en opgehangen. Je leest het met ingehouden adem.
En onvermijdelijk komt de vraag in je op: zullen we Vladimir Poetin en zijn entourage ooit voor de rechter zien in een 21ste-eeuwse variant van Neurenberg? Sands streeft daar wel naar. Hij is een van de initiatiefnemers voor de oprichting van een speciaal tribunaal voor Oekraïne, dat zich moet buigen over de Russische ‘agressie tegen een soeverein land’. Nederland is bereid gastland te zijn voor zo’n tribunaal, dat noodzakelijk is omdat Rusland niet is aangesloten bij het Internationaal Strafhof en zonder tussenkomst van de VN-Veiligheidsraad niet kan worden vervolgd. Aangezien Rusland zelf in de Veiligheidsraad zit, met vetorecht en al, is dat geen begaanbare weg.
Je zou denken dat Sands, met Lviv in het achterhoofd, zou grijpen naar ofwel de ‘misdaad tegen de menselijkheid’ ofwel ‘genocide’ om Poetin en de zijnen aan te klagen, maar dat doet hij niet. Daarachter gaat een emotioneel beladen debat schuil over deze begrippen, waarbij vooral speelt of ‘genocide’ juridisch gezien wel een effectieve term is. Ik moet dat hier verder laten rusten, maar Sands pleit bewust voor een aanklacht wegens agressie, ook omdat de bewijsvoering dan ‘een gelopen race’ is. Deze oorlog is al illegaal verklaard door het Internationale Gerechtshof; elke stap, elke aanval, elke bom is een misdaad.
Intussen is ook een speciaal tribunaal niet onomstreden. Is er mandaat genoeg als een meerderheid van VN-lidstaten ermee instemt? Gaan staatshoofden dan niet proberen elkaar voor tribunalen te krijgen?
Ik dacht aan Lviv, aan Hans Frank, aan Auschwitz, aan Adolf Hitler. Aan alles wat niet ongestraft mag blijven. Er zijn altijd belemmeringen, maar er is nooit reden daarin te berusten.
Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt. Lees ze hier terug.
Zien we Poetin ooit voor de rechter als verdachte Vladimir P.?
Een boekenkast is een gevaarlijk ding, voor je het weet verdwijn je erin. Ik wilde wat titels op hun juiste plaats zetten, vanwege grote chaos, en voor ik het wist had ik een boek in mijn handen waar ik niet naar op zoek was, maar dat mij niet meer losliet: East West Street van Philippe Sands. Ik had het in 2021 gekocht met het oog op een kampeertocht die moest eindigen in Lviv, de West-Oekraïense stad die eerder Lvov, Lwów en Lemberg heette, afhankelijk van wie er op de troon zat. Maar het weer was slecht, en we lieten Oekraïne links liggen. Helaas, zeg ik nu.
In het boek van Sands speelt Lviv een grote rol. Niet alleen omdat zijn grootvader van moeders kant - een overlevende van de Holocaust, als enige van 80 familieleden - er vandaan kwam. Ook omdat Lviv de stad is waarin twee Joodse juristen de basis legden voor de internationale........
© Trouw
visit website
login
who are we?
contact us
qosheapp
Toi Staff
Gideon Levy
Yara Hawari
Patrick Gathara
Marwan Bishara
Andrew Mitrovica
Tafi Mhaka
Jan Egeland
Julie Bindel
Hipolitus Wangge
Mawlawi Amir Khan Muttaqi
Priyamvada Gopal
