“Türk harflerinin bütün vatandaşlara kapılarının önünde ve işlerinin başında öğretilebilmesi için daha bu sene içinde Millet Mektepleri teşkilatı yapacağız. Bu teşkilat şehir ve köy bütün yurdu kaplayacak, vatandaşların işlerinin geçimlerinin en müsait zamanlarında ve yanlarında ya iki aylık ya da dört aylık kurslar açılacaktır. Şehirde ve köyde mektepler, belirli toplantı yerlerine gelmeye vakitleri müsait olmayan vatandaşlar için seyyar muallim (gezici öğretmen) teşkilatı yapılacaktır. Devletin en büyüğünden en küçüğüne kadar bütün memurları, Millet Mektepleri teşkilatının ihtiyacına göre çalışacaklardır…” (Başbakan İsmet İnönü, 8 Kasım 1928)

24 Kasım Öğretmenler Günü geride kaldı. Her geçen gün daha da ağırlaşan siyasi gündemin gölgesinde 24 Kasım’ın anlamını da unuttuk. 24 Kasım, Millet Mekteplerinin kurulduğu ve Atatürk’e Başöğretmenlik unvanının verildiği gündür.

1 Kasım 1928 tarihinde 1353 Sayılı “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun” kabul edildi. Bu kanun, 3 Kasım 1928 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. Böylece güzel Türkçemiz, yapısına hiç uymayan Arap harfleriyle yazılma zorluğundan kurtarılarak yapısına çok daha uygun yeni Türk harfleriyle yazılmaya başlandı.

1927 Nüfus Sayımına göre Türkiye’de toplam nüfusun (kadın-erkek) yaklaşık yüzde 90’ı Arap harfleriyle okuma yazma bilmiyordu. Bu nedenle yeni Türk harflerinin en kısa sürede halka öğretilmesi gerekiyordu.

11 Kasım 1928 tarihli 7284 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yeni alfabenin halka tanıtılması ve öğretilmesi için Millet Mektepleri Talimatnamesi kabul edildi. 24 Kasım 1928 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Millet Mektepleri Talimatnamesi, 22 Eylül 1929 tarihinde yeniden düzenlenerek eksik kalan kısımları da tamamlandı.

24 Kasım 1928’de yürürlüğe giren Millet Mektepleri Talimatnamesi ile Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’e “Millet Mektepleri Başöğretmenliği” unvanı verildi.

Çünkü Atatürk, Ağustos 1928’den beri yeni harfleri halka öğretmeye başlamıştı. 9 Ağustos akşamı Sarayburnu’nda Harf Devrimini halka duyurmuştu. Daha sonra bu amaçla bir yurt gezisine çıkmıştı. 15 Eylül 1928 Cumartesi günü İzmir Vapuru ile Sinop’a giderek Sinop Yatı Mektebinin bahçesindeki zeytin ağacının altında kurulan kara tahtanın başına geçip öğrencilere ve halka yeni Türk harflerini tanıtmıştı. Orada, 50 yaşlarındaki Sinoplu Bekir Ağa’ya, yaklaşık yarım saatte yeni harflerle okuma-yazmanın mantığını öğretmişti.

Millet Mekteplerinin açılacağını duyuran duvar ilanları ve bildiriler, şehir ve köylerin her yerine yapıştırıldı, okullar süslendi ve öğrenciler de açılış günü için hazırlıklarına başladı.

Millet Mekteplerinin kitapları, Ankara’ya çağrılan üniversite hocaları ve alanında uzman öğretmenler tarafından özel olarak hazırlandı.

Millet Mekteplerinin ilk dershanesi 1 Ocak 1929’da törenlerle açıldı. İstanbul’da ilk tören Taksim’de yapıldı. İzci öğrenciler Taksim Meydanı’nda toplandı. Şehir bandosu alfabe marşını çaldı ve törene katılan binlerce insan da bandoya eşlik etti. Millet Mekteplerine özelikle kadınlar büyük ilgi gösterdi.

Millet Mekteplerinden önce 1927-1928 yılları arasında Halk Dershaneleri açılmış, bu dershanelerden 64.302 yurttaş okuryazarlık belgesi almıştı.

1928’de kabul edilen Millet Mektepleri Talimatnamesine göre ise; Millet Mektepleri (A) ve (B) dershaneleri olarak iki bölüm hâlinde görev yapacaktı. (A) dershanelerinde eğitim süresi 4 ay olacak ve bu dershanelere hiç okuma yazma bilmeyenler devam edecekti. (B) dershanelerine ise Arap harfleri ile okuma yazma bilenler 2 ay süre devam edecekti. 1929 yılında yeniden düzenlenen ikinci yönetmeliğe göre ise; (A) dershaneleri yalnızca yeni harfleri öğretecekler, (B) dershaneleri ise okuma yazma........

© Cumhuriyet