Diğer

T24 Haftalık Yazarı

14 Ocak 2024

Düello genellikle iki kişi arasında belirli kurallara göre ölümcül silahlarla yapılan bir dövüş; tek taraflı ya da karşılıklı meydan okuma şekli. Onur kazanmak, onur korumak, onurla ilgili açığa çıkmış sorunları çözmek için hayatın ortaya konduğu aleni ve kurallı bir yüzleşme. Tarihsel süreç içinde düellonun kuralları da, hukuku da olmuş, geleneği de yeşermiş.

Pusu ise kelime anlamından da anlaşılacağı gibi kuralın olmadığı, aleni işlemeyen, dövüşme fikrinin açıkça ilan edilmeği; karşı tarafı önlem almasına izin verilmeden en boş anında habersiz olarak maruz kalınan bir saldırı şekli. Denk getirme, kıstırma, düşürme, çökme, arkadan vurma gibi kelimelerin bile içine sığmayan kaypak bir kurnazlık! Bir ihmalin, zaafın kollandığı pusunun kuralı da yok, hukuku da. Kıstıranın, düşürenin, kurnazlığının işler akçe olduğu pusu kavramında düellodaki gibi denk güç kavramı olmadığı için günümüze dek gelen tarihsel süreç içinde saldırganın tek amacı her yola başvurarak düşmanını yok etmek, bir şekilde diz çöktürmek olmuş. Sessizliğin, derinliğin, kin içinde bilenmenin önemli olduğu pusuda hukuk değil her şeyin mubah olduğu hukuksuzluk bilinci yer almış.

Çetin Altan bir cümle içinde anlatmış ama pusu ile düello arasındaki çelişki insanlık tarihi boyunca sürmüş; sayfalara sığmayacak kadar çok şey yaşanmış. Ben sınırlı bilgim ve derlediklerim eşliğinde bugün sizlere düellonun kültür tarihini anlatmaya çalışacağım.

İlk Çağ'dan beri saygın bir hesaplaşma olarak görülen düello, eşit şartlarda, eşit silahlarla yapılmış; toplumlarda -yerine göre değişen- kuralları, kaideleri, standartları içinde hukuku olan bir kapışma olarak anlaşılmış.

İlk Çağ'da savaştan önce ya da savaş sırasında teke tek çarpışmaların yapıldığı kayıtlara geçmiş olsa da, tarih kendi mecrasında yaşayan kişilerin, birbirlerini teke tek savaşmaya çağıran insanların kişisel çatışmalarını –büyük ölçüde- kaydetmemiş. Yine de özellikle Orta Çağ sonrasında yaşananlardan derlenenler arasından günümüze ulaşanlar olmuş; farklı kültürler ve kabileler arasındaki anlaşmazlıkların çözüm yolu olarak düelloya başvurulmuş.

Düello teklifine olumlu yanıt vererek yaşam pahasına da olsa onur korumak isteği zaman zaman vücut gücü yerine akılla karşılık bulmuş; yaşamını riske etmeyenler bu çılgın dövüşe katılmamış. Antik Yunan'da M.Ö 495 ila M.Ö 406 yılları arasında yaşamış ünlü tragedya yazarı olan Sofokles, herkesin içinde kendisine tokat atarak küstahça düelloya davet eden adama sakin bir şekilde "eğer bir eşek beni tekmeleseydi, onunla düello etmemi ya da hukuka başvurmamı tavsiye eder miydin" diyerek aklının gücünü göstermiş.

Romalı gladyatörlerin birbirine karşı hiçbir kişisel düşmanlığı olmadığı halde vahşice dövüşlerini övenler arasında düelloların Kutsal Kitap'ta olduğunu iddia edenler olmuş. Habil'le Kabil’in mücadelesi ve Davut ile Golyat arasındaki kavga da bu şekilde değerlendirilmiş. Denilen o ki, ilerleyen yıllarda düellocular, gladyatörlerin mesleğini yeniden canlandırmış, düello hazırlıkları kin ve nefreti aktif hale getirmiş.

Antik Olimpiyat Oyunları içerisinde ölümcül bir dövüş sporu olan "pankrasyon" 1896 yılında Olimpiyat Oyunlarının yeniden canlanması sırasında bir Olimpiyat etkinliği içinde spor dalı olarak kabul edilmemiş. Eski yıllarda pankrasyon müsabakalarında sporcuların (!) cesaretlerini ve hünerlerini test etme alışkanlığı içinde dövüşten birkaç gün önce hazır bulunmaları ve sıkı bir incelemeden geçmeleri gerekiyormuş. Bu tür ikili dövüşlere köleler, toplumda saygın sayılmayan kişiler katılamıyor, akrabalık ilişkileri olanlar arasında bu tür bir karşılaşma yapılmıyormuş.

Düello, Orta Çağ Avrupa'sında ciddi anlamda biçim değiştirmiş; anlaşmazlıklarda sık sık başvurulan bir........

© T24