Husiler 7 Ekim’de başlayan Gazze savaşı sonrası İran’ın Kızıldeniz’deki öncü kuvveti olarak hareket ediyor. Uluslararası sivil gemi trafiğini sekteye uğratmanın adı korsanlık ve terör. Ancak bu eylemler Filistin sorununun çözümüne bir katkı sağlamıyor. Filistin sorununu bölgesel bir çatışmaya dönüştürme çabalarının Netanyahu yönetiminin stratejisi olduğunu da hatırlatmakta fayda var.

• BÜLENT ŞAHİN ERDEĞER
• 16 Ocak 2024

Husiler, İran’da din adamları sınıfının egemenliğine dayalı “Velâyet-i Fakîh” rejimine benzer bir rejimi hedefliyor. Tahran rejiminin kurucu önderi İmam Humeynî’nin İslam Fıkhında Devlet adlı eserinde teorize ettiği teze göre bir devletin meşru olması için “İslam Cumhuriyeti” olması, Cumhuriyet’in İslami olabilmesi için de 12 İmamcı Şiiliğin beklediği Kayıp 12’nci İmam Mehdî’nin yönetiminde olması gerekiyor. İmam Mehdî gelene kadarki ara dönemde ise “Mehdî adına” onun temsilcisi olarak din adamı mollaların devlete egemen olması şart.

Velâyet-i Fakîh’in Yemen versiyonu olan “İmamlar devleti” talep eden Husiler ise bu teokratik siyaset teorisini Zeydîlikle sentezliyorlar.

Onlar da Yemen’de İslami yönetimin ancak Hz. Muhammed’in soyundan gelen bir imam ile meşru olabileceğini, bu sebeple seçimle iş başına gelecek hiçbir yönetimin meşru olmadığını savunuyorlar. Husiler öte yandan İran yönetimiyle koordineli olarak hareket eden Lübnan Hizbullah hareketine benzetiliyor.

Yemen’in kuzeyindeki Saada kentinden gelip 2014’te Amran şehrini ele geçiren, sonrasında ise başkent Sana’ya girerek düzenledikleri kitlesel gösterilerle gündeme gelen Husi Ensarullah Hareketi, ideolojik yapısı, hükümet karşıtı tutumu ve dış bağlantıları sebebiyle ülkedeki diğer kesimler ile güven bunalımı yaşıyor.

Kısaca özetlemek gerekirse; 1911’de fiilen bağımsızlığını kazanan Yemen, İmam Yahya Muhammed Hamideddin el-Mütevekkil tarafından krallık ile yönetilmeye başlandı. Lozan Anlaşması ile resmen Osmanlı toprağı olmaktan çıkan Yemen, 1961’e kadar sürekli aşiretler ve kabileler arası iç savaşlarla çalkalandı.

1967’den 1990’a kadar, Kuzey ve Güney olarak iki ayrı devlete bölündü. 1911’den 1990’a kadarki 79 yıllık dönemde sürekli iç savaşlar yaşadığını ve bu çatışmalarda Suudi Arabistan’ın devamlı surette garantör devlet olarak ana aktörlerden biri olduğunu görüyoruz.

1990’da birleşen Yemen’e 2011’e kadar Ali Abdullah Salih rejimi hâkim oldu. İşsizlik, ekonomik koşullar ve yolsuzluğa karşı 27 Ocak 2011’de başlayan protesto gösterileri ve çatışmaların ardından 23 Kasım 2011’de imzalanan Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi kararıyla Ali Abdullah Salih’in 33 yıllık yönetimi fiilen sona erdi. Göreve başkan yardımcısı Abd Rabbuh Mansur al-Hadi getirildi. Katılım oranı yüzde 65 olan, 21 Ocak 2012’de yapılan seçimlerde Hadi cumhurbaşkanı, Islah partisinin ana gövdesini oluşturduğu bir çok sivil toplum hareketinden müteşekkil sivil blok ise hükümete seçildi. Bu süreçte Suudi Arabistan’a kaçan devrik despot Ali Abdullah Salih ülkeye geri dönerek Husilerle ittifak kurdu. Bu karşı devrim ittifakı 21 Eylül 2014’te başkent Sana’yı işgal ederek askeri darbe gerçekleştirdi. 4 Aralık 2017’de ittifak yaptığı eski düşmanları Husiler tarafından öldürülecekti.

Husi güçlerin ülkeyi iç savaşa sürüklemesi bir yana Kızıldeniz’de korsanlık yapması da yeni değil.

Biliyorum bu yazı çok sıkıcı. En azından benim için. Çünkü kadim Sebe medeniyetinin mirasçısı olan İslam medeniyetinde nadide el yazması eserler hazinesine sahip olan Yemen’in son 100 yıllık tarihi bir hayli sıkıcı. Osmanlı sonrası bölgesel aktör olarak Suudi Arabistan’ın içinde olduğu ittifakların ve düşmanlıkların sürekli yer değiştirdiği bir iç savaşlar dönemi…

Belki de bu 100 yıllık hikâyede değişen tek şey emperyal nüfuz çatışmasının Birleşik Krallık ve İtalya’dan ABD ve İran’a değişmiş olması.

Bugün de yaşanan farklı değil. Suudi Arabistan tarihsel garantörlük, hamilik rolünü oynarken yanı başında, Mekke’ye yaklaşık 580 km uzaklıkta can düşmanı İran rejiminin bir şubesini istemiyor. Ayrıca 2015’te başlayan iç savaş sonrası Husilerin Suudi Arabistan içlerine doğru düzenlediği ve sivil yerleşim birimlerini hedef alan terör saldırıları da bu tehdit algısını doğrular nitelikte.

2015 ile 2016 arasında Husi güçleri ağırlıklı olarak Yemen ordusunun stoklarından devralınan, önceden var olan roket tedarikine dayanıyordu. Ancak İran’ın uzmanlığı sayesinde daha sonra uzun menzilli füzeler ve insansız hava aracı yetenekleri geliştirme becerisine sahip oldular. 2018 yılından bu yana, merkezi Sanaa ve kuzeydeki Saada kentinde bulunan yerli askeri sanayi gelişti ve bu da uzun menzilli roket, insansız hava aracı ve füze saldırılarına olanak sağladı. Teknolojik gelişmelere, Husilerin hava savaşına yönelik stratejik yaklaşımındaki ilgili değişiklikler de eşlik ediyor.

Husiler, 2015 ile 2 Nisan 2022 arasında 1.000’e yakın roket/füze saldırısı ve 350’den fazla farklı drone saldırısı gerçekleştirdi. Güdümsüz roketlerin kullanıldığı saldırıların sayısı istikrarlı bir şekilde azalırken, güdümlü roket/füze kullanımı 2015’teki yıllık toplamın yüzde 15’inden 2022’de yüzde 89’a yükseldi.

Eski Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih, onların devlet görevlilerini ve ordu tugaylarını görevlendirmelerine izin vererek, Eylül 2014’te Yemen’in başkenti Sanaa’nın ele geçirilmesinin önünü açtı. Temmuz 2015 sonu itibarıyla Salih ve Husiler, füzeler ve hava silahları dahil olmak üzere Yemen’in ulusal silah stokunun yaklaşık yüzde 68’ini kontrol ediyordu. Ancak ittifakın başlangıçtaki silah deposuna ilişkin kesin bir açıklama yapmak zor. Mart 2015’te envanterde yaklaşık 300 Scud........

© Perspektif