Diğer

23 Şubat 2024

TCMB dün kısa vadeli politika faizini değiştirmedi ve yüzde 45’te bıraktı. Bu faiz oranı Türkiye ekonomisinde istikrarı sağlamak için doğru bir oran mıdır? Bu soruya yanıt vermek için fiyat istikrarsızlığını ve özellikle faizi etkileyen unsurları dikkate almamız gerekir.

Faizi etkileyen birçok unsur var ama beklenen enflasyon bu unsurların en önemlilerinden birisidir. Beklenen enflasyon ile faiz karşılıklı etkileşim içindedir. Geçen yazıda beklenen enflasyonun, diğer değişkenler yanında, tüketicilerin algıladığı enflasyondan etkilendiğini açıklamıştım.

Bu açıklamada AB (Euro bölgesi), ABD ve Japonya verilerini kullanmıştım. Enflasyonun hızlı yükseldiği dönemlerde ve ertesinde algılanan enflasyon bir süre daha yüksek seyrediyor. Algılanan enflasyon yüksek ise, beklenen enflasyonun da yüksek kaldığını birçok çalışma gösteriyor.

Kısacası, enflasyonu resmî olarak düşük açıklasanız da, tüketiciler kendi algıladıkları enflasyona göre beklenti oluşturuyorlar. Bu konuda Arjantin ve Yunanistan deneyimleri önemlidir.

Bu yazıda, bulabildiğim verilerle, Türkiye’de tüketicilerin algıladığı ve beklediği enflasyonu ve politika ile ilişiklerini açıklamaya çalışıyorum. Beklenen enflasyon konusunda diğer ülkelerden farklı ve olumsuz sonuçların çıktığını belirteyim. Önce yine AB ve ABD verilerine bakalım.

Şekil 1’de ABD’de açıklanan resmî ve tüketicilerin algıladığı yıllık (geçmiş 12 aylık) enflasyon ve 12 ay sonrası için beklenen enflasyon birlikte yer alıyor. Algılanan ve beklenen enflasyonu, MSC (Michigan Surveys of Consumers) tüketici anketinden ve Federal Reserve Board üzerinden aldım.

Bu şekildeki birkaç önemli noktayı belirtelim.

1) Beklenen enflasyon, algılanan enflasyon gibi, enflasyonun düşük olduğu dönemlerde açıklanan resmî enflasyonla birlikte seyrediyor.

2) Buna karşılık beklenen enflasyon, açıklanan ve algılanan enflasyon kadar yükselmiyor. Bu da enflasyona karşı politika uygulayan kurumlara ve iktidara bu bakımdan güvenildiğini gösteriyor.

3) Diğer yandan beklenen enflasyon, önemli ölçüde algılanan enflasyona paralel seyrediyor.

AB ülkelerinde durum nedir? Şekil 2’de öncelikle 6 Euro bölgesi ülkesinde (Almanya, Fransa, İtalya, İspanya, Hollanda, Belçika) açıklanan resmî enflasyonun ağırlıklı ortalaması yer alıyor. Ayrıca tüketicilerin algıladığı yıllık (geçmiş 12 aylık) enflasyon ve 12 ay sonrası için beklenen enflasyon yer alıyor.

Algılanan ve beklenen enflasyon, ECB’nin (Avrupa Merkez Bankası) yaptırdığı tüketici beklenti anketinden (CES: Consumers Expectations Surveys) alınmıştır.

Şekilde algılanan ve beklenen enflasyonun ortanca değerleri yer alıyor.

ABD için altını çizdiğim üç nokta burada da geçerlidir. Özellikle son iki noktayı bir kez daha vurgulamak uygun olacak.

1) 6 Euro bölgesi ülkesinde beklenen enflasyon, açıklanan ve algılanan enflasyon kadar yükselmiyor, hâttâ (verileri 2021’den başlatırsak) yatay seyrediyor. Bu da enflasyona karşı politika uygulayan ECB’ye ve iktidarlara bu yönden güvenildiğini gösteriyor.

2) Beklenen enflasyon, önemli ölçüde algılanan enflasyona paralel seyrediyor. Algılanan enflasyonun dönüş noktalarında beklenen enflasyon da aynı dönüşleri gösteriyor.

Türkiye’de tüketicilerin algıladıkları geçmiş 12 aylık enflasyon ve gelecek 12 ay sonrası için bekledikleri enflasyon, TÜİK’in ve TCMB’nin birlikte yaptırdıkları Tüketici Eğilim Anketinde sayısal olarak var. Ancak bunlar yayınlanmıyor. Haliyle bulabildiğim verilerle açıklama yapacağım.

Algılanan tüketici enflasyonu, 2016 Ocak-2022 Nisan dönemi için Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyon Bülteninde yayımlanmış; bu bilgiyi 31 Ocak 2024 tarihli Euronews Türkiye web sitesinden aldım. Sonra da verilere ulaştım. Şekil 3’te bu veriler yer alıyor.

Verilerin istatistik özelliği konusunda bültende bir açıklama yok, ancak bunlar ortalama algılanan enflasyon olmalı. Görüldüğü gibi ele aldığımız dönemde algılanan enflasyon açıklanan resmî enflasyonun hep üzerinde. Burada birkaç nokta önemli.

1) Enflasyon 2018........

© T24