Diğer

T24 Haftalık Yazarı

07 Ocak 2024

Başkan Yardımcısı olarak birlikte çalıştığı Franklin D. Roosevelt'in görevi başında ölmesi üzerine Amerika Birleşik Devletleri'nin 33. Başkanlığı görevine 12 Nisan 1945 günü Harry S. Truman getirilir. Bu tarihten itibaren 20 Ocak 1953 yılına kadar Başkanlık görevini sürdüren Truman döneminde, atom bombası üretilerek, Japonya'ya iki kez atılmış, Birleşmiş Milletler kurulmuştur. 1948 yılında İsrail devletinin ilan edilmesi ve ABD'nin bu olup, bittiyi kabul etmesi onun zamanına denk gelir. Görevinden ayrılmasından kısa bir süre önce Kore Savaşı yaşanmış, NATO kurulmuştur. Dünya o çalkantılı dönemlerden hemen sonra iki kutuplu bir hale dönüşür. Bana göre Amerika Birleşik Devletleri tarihinde, kendi görev süresi içinde karşılaştığı zor dönemler göz önüne alındığında, en çok iz bırakan Başkan tartışmasız Harry S. Truman'dır.

"(1946-1952) Years of Trial and Hope - Memoirs by Harry S. Truman" başlıklı anılarında, yedi yıl süren Başkanlığının dünyanın geçirdiği en sarsıntılı günlere denk geldiğini kendisi de vurgular. Anılarını, döneminin son iki buçuk yılında tuttuğu özel notları, mektupları ile çalıştığı arkadaşlarının "birlikte aldıkları kararların ilerde doğru olarak algılanabilmesi için sağladığı belgeleri" dikkate alarak yazar. 5 Ocak 1953 günü, Beyaz Sarayı terk ederken Amerikan halkına yaptığı son konuşmasında "Şu ana kadar Üçüncü Dünya Savaşını önlemiş durumdayız. Gerekli koşulları sağlayıp, tedbirleri alarak insanlığın ilerde bir daha dünya savaşı görmemesi için başarılı olduk" diyecek kadar özgüvenini açıklama ihtiyacı hisseder.

Truman anılarında, yönetime ilk geldiği günlerden itibaren başkan olmanın verdiği hissi ve yaşadığı sorumluluğunu açıklarken "Bunun bir kaplan üzerinde kalma mücadelesi olduğunu" vurgulamış, "Ya üzerinde kalacak, ya da kaplana yem olacaksın" ifadesini kullanmıştır. Diğer bir vurgusu, Başkanın her zaman, neredeyse her an tüm olayların üstünde olması gerekliliğidir. Aksi durumda, en küçük bir tereddüt ve gecikme halinde bile olaylar başkanın üzerine yığılacaktır.

Truman, Amerika ve dünya tarihini okuyup, geçmiş başkanların tecrübelerinden edindiği birikimiyle oldukça kararlı bir yönetim sergilediğini iddia eder. Birleşmiş Milletlerin kuruluşu aşamasında İngiliz Başbakanları Churchill ve Attlee ve Sovyet Lideri Stalin ile Potsdam'da birlikte yaptıkları mücadelenin öneminden bahseder. Gerek Dışişleri ve gerekse Savaş Bakanlığı bürokratları ile yürüttüğü amansız mücadelesini ve kendi kararlılığını anlatma ihtiyacı duyar.

Aldığı en önemli kararlarından biri, belki de en önemlisi atom bombasının kullanılmasına izin vermesidir. 1938 yılı sonbaharında, Berlin'deki Kaiser Wilhelm Enstitüsünde iki Alman bilim adamı Otto Hahn ve Fritz Strassmann'ın, İtalyan bilim adamı Enrica Fermi tarafından 1934 yılında gerçekleştirilen çalışmayı tekrar denemeleriyle başlayan atom bombası projesi, onun başkan olduğu dönemde geliştirilip, denendikten sonra uygulama aşamasına getirilmiş ve patlatılmıştır. Programı yürütenler 18 Haziran 1945 günü Washington DC'de Başkan Truman'la görüştüklerinde, Amerikan Genelkurmayı Japonya'ya tam bir kararlılık ve sertlikle, tüm güçleriyle saldırı yapmayı planlamaktadır. Yapılan toplantıda, yetkililerin görüşlerinin alınmasından hemen sonra Savaş Bakan Yardımcısı John McCloy Başkan Truman'a dönerek, "Atom Bombasını neden kullanmayalım?" ifadesini kullanınca, ibre birden bu cehennem bombasına dönmeye başlamıştır. Tek sorun bombanın New Mexico'da henüz denenmemiş olmasıdır. Başkan Truman ilk aşamada Japonya'ya saldırı projesi Kyushu'ya topyekün onay verecektir.

Atom bombası hazırlıkları ağustos ayına kadar sürdürülür. Denemelerin başarılı bir şekilde sürdürüldüğü günlerde, Potsdam'da Başkanla birlikte olan Churchill işlerin iyi gittiğinin farkındadır. Truman'ın Sovyet lideri Stalin'le yaptığı müzakerelerde daha güçlü ve kesin tavır almaya başlaması kurt politikacı Churchill'de böyle bir izlenim bırakmıştır. Sonunda olan olur ve Japonya'ya bomba atılır. Haber gizli bir mesajla iletildiğinde Başkan Truman, Potsdam zirvesinden Augusta yatıyla evine, Amerika'ya dönmektedir. Yaverinin ilettiği notu heyecanla okur.

"Sayın Başkanım, büyük bomba Hiroşima'ya 5 Ağustos sabah Washington DC - Amerika saatiyle 7.15'te atıldı. Önceki denemelere göre karşılaştırıldığında çok başarılı olduğunu iletiyoruz."

Truman'ın anılarının 12'nci bölümü Filistin sorunu ve İsrail'in kuruluşu ile ilgilidir. Bu bölümde, yıllar önce geçici olarak İngiliz yönetimine verilen Filistin'in yeni kurulan Birleşmiş Milletler kararıyla ikiye bölünmesine olumlu baktığından bahsederek yazmaya başlar. Yeni projenin Arap ve Yahudilerin barış içinde bir işbirliğine yol açacağına inancının tam olduğunu vurgular. Bu işin çok zor olduğunu bilmesine rağmen, tesis edilmesi planlanan "ekonomik birlik-ortaklık modeliyle" her iki tarafın iyi komşuluğu savaşa tercih ederek, barış içinde yaşayabileceğine inanmaktadır.

Truman, Amerika'da büyük depresyon sonrasında, durgunluğa çare olarak geliştirilen Tennessee Vadisi projesinin yeni oluşum için iyi bir örnek olacağını düşünür. 20-30 milyon insanı besleyecek ölçüde potansiyeli olan benzer bir proje yaratıldığında, bölgede düşmanlık duygularının geride kalacağını hayal ederken, İkinci Dünya Savaşında büyük eziyet çeken Yahudilere yeni bir vatan kurulmasının önemini vurgular. Siyonizmi ateşleyen İngilizlerin meşhur Balfour planından ve öneminden bahseder.

Şimdi daha gerilere gidelim. Bağımsız bir Yahudi devleti kurulması yolunda milattan önce 134 yılında yapılan son çaba sonrasında Yahudiler dünyanın dört bir yanına dağılarak Filistin'den uzaklaşmışlardır. On dokuzuncu yüzyıl başlarında Kudüs'te sadece birkaç bin Yahudi yaşamaktadır.

Yaklaşık iki bin yıl sonra yeni bir slogan atılmaya başlanır "Gelecek Yıl Kudüs'te buluşalım". Bu ilk yıllarda siyasi bir propogandadan çok, dini bir çağrıyı andırmaktadır. Çağrı yavaş yavaş karşılığını bulmaya başlar. 1914 yılına gelindiğinde Kudüs'te 650 bin Arap nüfusa karşılık 80 bin Yahudi yaşamaktadır.

Siyasi olarak Siyonizm, Türkçe anlamıyla "Filistin'i Yahudi devletine dönüştürme" fikrinin mucidi Avusturyalı gazeteci Theodor Herzl'dir. İlk kongresini 1897 yılında İsviçre'de, Basel'de toplar. Osmanlı yönetimine ısrarla yapılan girişimlerin Sultan Abdülhamid tarafından geri çevrilmesine rağmen, Herzl 1898 yılında Almanya İmparatoru II. Wilhelm'in İstanbul ve Kudüs'e yaptığı ziyaretlere gazeteci kimliği ile katılmayı başarır. İşin ilginci Almanlar bu ziyarette Herzl'i Abdülhamid'le tanıştırma cüretini bile göstermişlerdir.

Herzl'in, Filistin yerine Sınai yarımadası ve Kıbrıs'a da razı olmasına rağmen bu alternatif İngiliz Koloni İdaresinin reddetmesi üzerine gerçekleşemez. İngiliz yönetimi daha........

© T24