Diğer

08 Aralık 2023

Başlığa aktardığım türden bir cümleye zihnimiz ne kadar aşina, değil mi?

Popülist-otoriter liderlerin egolarıyla ve hırslarıyla sınandığımız 21. yüzyılda, demokrasiyi sadece iktidarda kalmanın aracı olarak kullanan hükümetlerden birinin yetkili bir kişisinin kapalı kapılar arkasında sarf ettiğini düşünmek için çok nedenimiz var. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın da son derece hak ederek yerini aldığı "otoriterler ligi"nin en belirgin özelliği yasa-anayasa ile tanımlanan sınırlarla kavga etmeye olan düşkünlük ne de olsa.

"Yasa dışı şeyleri hemen hallederiz, anayasaya aykırı şeyler biraz daha zaman alır" cümlesini kuran pekâlâ Vladimir Putin olabilirdi ya da Xi Jinping olabilirdi ya da Rodrigo Duterte ya da Nicolás Maduro ya da Tayyip Erdoğan olabilirdi.

Bu cümlenin kapalı kapılar arkasında fazlasıyla yetkili bir şahıs tarafından dile getirildiği doğru. Ancak sahibini bulmak için hızla 20. yüzyıla, Soğuk Savaş yıllarına dönmemiz, rotayı da Atlantik Okyanusu'na kırmamız gerekiyor.

Wikileaks, 2013'te Amerikan Dışişleri'ne ait diplomatik yazışmaları/kriptoları yayınlamasaydı muhtemelen bu cümlenin, geçen hafta 100 yaşında ölen Henry Kissinger'a ait olduğunu hiç bilmeyecektik. İşin ilginç yanı Kissenger bu cümleyi Amerikan hükümetinin kendi içinde yaptığı değerlendirmelerden birinde kurmuyor.

Tarih: 10 Mart 1975.

Dönemin Türk Dışişleri Bakanı Melih Esenbel'in makamındayız.

Yaklaşık 50 dakika süren toplantıda Esenbel, Amerikalı mevkidaşı Henry Kissinger'ı ağırlıyor. Esenbel, 1974'teki Kıbrıs çıkartması nedeniyle ABD Kongresi'nin Türkiye'ye silah ambargosu koyma kararından duyulan rahatsızlığı kuvvetli biçimde dile getiriyor. Yıllarca diplomatlık yapan Esenbel'in, Ecevit-Erbakan koalisyonu sona erdikten sonra 1974 Kasım'ında Sadi Irmak başbakanlığında kurulan beş aylık hükümette bakanlık yaptığını hatırlatarak devam edelim. Esenbel, ambargonun bedelini siyaseten kendisinin ödemek zorunda kalacağından dem vurunca Kissenger, "Birinin eleştirilmesi gerekiyorsa bu iyi bir çözümdür" diye bir espri yapıyor.

Esenbel'i dinledikten sonra kendisinin Türkiye'ye uygulanan silah ambargosuna karşı olduğunu anlatan Kissenger, Ankara'yı sıkışıklıktan kurtarmak için üç opsiyon önerdiğinden bahsediyor. Birincisi ABD Kongresi'nin yasayı değiştirmesini sağlamak, ikincisi ABD Başkanının askeri feragat yetkisi üzerinden bir yıl boyunca Türkiye'ye "yedek parça" sağlanabilmesinin önünü açan boşluktan faydalanılması. Kissenger'in sona sakladığı bomba formül ise Türk Bakan Esenbel'i şaşırtıyor. Zira Kissenger, ambargoya rağmen ABD savunma sanayii ürünlerini gizlice Türkiye'ye sokabilmek için Avrupa ülkeleriyle anlaşma yapılmasından bahsediyor. Esenbel'in bunun yasa dışı olduğunu hatırlatması üzerine Kissenger şöyle devam ediyor; "Bilgi Edinme Özgürlüğü Yasası'ndan önce toplantılarda şöyle derdim: 'Yasa dışı olanı hemen yaparız, anayasaya aykırı olanı biraz daha uzun sürer.' Ancak Bilgi Edinme Özgürlüğü Yasası'ndan bu yana........

© T24