Cindilli’nin siyaset, din ve tarih görüşü

Osmanlı döneminde tarih yazıcılarına verilen isimlerden biri, vaka nüvis; resmi tarihçi demek. Vaka nüvisler, devrin olaylarını, özellikle de hükümdarların başından geçenleri kaydederlerdi. Bu işin daha evvelisi de var: Şehnâme yazıcılığı. Şehnâme yazıcılığı da Osmanlı İmparatorluğu’nda resmî tarih yazımının bir diğer biçimi. Şehnâme yazıcıları, Osmanlı padişahlarının hayatlarını ve kahramanlıklarını destansı bir üslûpla anlatırdı.

Cindilli’nin, metne bağlı olmadan, irticalen, kamera önünde anlattığını ifade ettiği hatıraları, eski tarih yazıcılarının bir iz düşümü gibi: öznesi bir padişah değil tabii, zaman zaman kendisi zaman zaman arkadaşları yahut muhalifi olduğu gruplar. Cindilli, vaka nüvisler yahut şehnâme yazıcıları gibi, mümkün mertebe aklına gelen her detayı anlatarak, anılar kitabını gerçekleştiriyor. Eski tarih yazıcıları gibi düşündürüyor, güldürüyor ve hüzünlendiriyor.

Anlatısının fonu ağırlıklı olarak, Erzurum. ‘Cindilli Erzurum’u Türk tarihinin ve Türk İslam dininin bir cihetten ‘kutsal’ şehri. Haliyle, anılar, aynı zamanda ‘şehristân-ı Erzurum’ üzerine bir dönem hikâyesi. Çok sayıda vaka, isim, siyasi analiz, 371 sayfada meraklısını bekliyor.

-Kaç Erzurum var?-

Çok… Ülkücülerin Erzurum’u; Nurcuların Erzurum’u; Millî Görüşçülerin Erzurum’u, Atatürkçülerin Erzurum’u, Tarikatçıların Erzurum’u… Daha onlarca sıfatla, hatta şahıs adlarını başa getirerek, Erzurum anlatıları yapılabilir. Bu da iyi bir şeydir: Demek Erzurum Türklerin şarktaki en mühim ‘şehristanıdır’. Erzurum gibi bir şehristan olur da onun şehriyarları ve şehsuvarları olmaz mı?

İşte, ‘Ülkücülerin Erzurum’unda, Cindilli, hayatının ve davasının bir vaka nüvisi ve şehsuvarı olarak, kitabını bize sunmuş oldu.

-Neden Cindilli, Kırkıncı ve Esengün?-

Bu seri yazının ilkinde ifade ettim; üç isim de Erzurum kökenli, Sünni Müslüman ve Türk kavmine mensup. Üçü de dinî ve siyasî bir mücadelenin tanınmış şahsiyetleri. Kırkıncı Hoca, rahmetli oldu -ki, onun hatıralarını da değerlendireceğim-, Sn. Cindilli ve Sn. Esengün, sağdır, Allah cümleye hayırlı ömürler versin. Üç şahsın anıları da ‘hakikat bildikleri yolun’ öyküsü yahut bir ego savunması.

Kritik soru şu: Taraftarları olan bu insanların üçü de kendi ikrarları üzere Müslüman inancına mensup. Haliyle hakikatin kaynağı Kur’an olmak zorunda. Ama onlar anılarında ideolojik kimliklerini savundular. Özgün algılarını (filin tarifini hatırlayın) hakikat yerine koyarak yaptılar bunu. Oysa milliyetleri ve dinleri aynı, mücadeleleri vatan, millet ve dinî değerlere yönelen iç ve dış tehditlere karşı değerleri korumak. Amaç aynı gibi gözükse de tutukları yol, gittikleri yol, ayrı! Ayrılık; din, dini anlama, şeriat, Atatürk, cumhuriyet, laiklik, askeri darbeler, adaletsizlik, çok partili demokrasi, Osmanlılar, padişahlar, Türkçülük, Kürtçülük, İslam, İslamcılık, tarikat, cemaat ve tanınmış kişiler, gibi çeşitli değerlerin savunulması, eleştirilmesi ya da reddedilmesiyle açığa çıkmış durumdadır.

-Çevre ve ideolojik kimlik-

Cindilli’nin hatıralarında gördük, Kırkıncı ve Esengün hatıralarında da göreceğiz: üç şahsın ‘dava yolu’, aile, sosyal çevre, eğitim, kitap, gazete ve dergi gibi taraflı yayınların bir........

© Pusula Gazetesi