2024 seçimleri öncesinde Türkiye’de neredeyse hiçbir siyasi parti etkili bir seçim beyannamesi oluşturma çabası içinde değil gibi görünüyor. Muhtemelen seçim tarihi iyice yaklaştığında karşımıza suya sabuna dokunmayan ve birbirine benzeyen beyannameler, projeler ve nereden geldiğini anlamakta zorlandığımız kişiler çıkacak. Ancak bunlar topluma heyecan vermeyecek. Çünkü bu stratejilerin hiçbirinin yerelde yüzleşilmek durumunda olan gerçek krizlerle doğrudan ya da dolaylı bir bağı yok.

• SAVAŞ ZAFER ŞAHİN
• 22 Ocak 2024

Siyasi programlar ve olaya, yere ya da seçime özgü hazırlanan çeşitli biçimlerdeki metinler eski dünyanın siyasetinde partilerin ideolojik ve örgütsel yapılarının ayrılmaz parçası olarak kabul edilirdi. Bir tür kısa dönemli toplumsal sözleşme ve tartışma alanı olarak bu metinlerin nasıl üretildiği, içeriği ve etkileri, hazırlanma sebeplerinden çok daha uzun ömürlü olabilirdi. Her ne kadar geniş toplum kesimlerinin bu metinlere ne düzeyde erişebildiği, anladığı ya da içselleştirdiği belli bir tartışma konusuysa da bu tür ideolojik birikimlere çok daha fazla zaman ve emek harcanan bir geçmişten geldiğimiz açık.

Günümüz dünyasında artık siyasi içeriklerin üretim süreci tersine çevrilmiş durumdadır. İmge, görüntü ve algı adayı, aday duygular dünyasına hitap edecek mesajı ve mecrayı, bu unsurların çetrefil bir birleşimiyle etkileşime giren iletişim süreçlerinin çıktıları da nihai olarak bir görüntü unsuru olarak örgüt ve programı belirlemektedir. İşte bu sebeptendir ki uzunca bir süredir yerel siyasi söylemlerin derinliği çok büyük ağırlıkla hisler dünyasından yola çıkan ve aday arayan bir lokomotifin dumanları arasında kaybolmuştur.

Her ne kadar bu tür tespitler siyasetin geneli için geçerli olsa da konu yerel seçimlere ve yerel siyasete geldiğinde beklenmedik bir duvara toslar. Yerelin gerçekleri ve akut sorunları, insanları Heidegger’in deyimiyle “buradalaşma”ya iter. Siyasetin bilinen ayrımları ve kutuplaşma dalgaları barınamayan bir insanın çaresizliğinde, beklenen bir depremin tedirginliğinde, yaşadığı kentlerde bir türlü mutlu olamayan gençlerin ya da kendine var olacak mekân bulamayan bir kadının hayallerinde anlamını yitirir. Bu sebepledir ki yerel seçimler her zaman beklenmedik sürprizlere açık kabul edilir. Yereldeki yurttaş günün sonunda sokak, mahalle, site ve kent düzeyindeki ve yaşamını doğrudan etkileyecek sorunların çözümüne işaret edecek kavram, süreç, mucizevi projeler demetini vaat eden, güven duyulabilecek ve erişilebilir bir insan grubuna temsil emanetini teslim etmek ister. Hele iklim krizi, uluslararası göç ve afet riskleri gibi sınır ve ölçekler ötesi sorunların etkilerinin gündelik yaşamın her alanında derinlemesine hissedildiği bir dönemde bu durum daha da ciddi hale gelmektedir. Sonuçta yerel seçimlerde yurttaşlar her siyasi partiden farkını ortaya koyabilecek cümleler duymak ister.

İngiltere’de yaklaşık 150 yıl önce ortaya çıkan Fabian Sosyalizmi hareketinden beri modern toplumlar kendi geleceklerine ilişkin olarak yerel yönetimler üzerinden bir şeyleri değiştirme bilinci, farkındalığı ve iradesi ortaya çıkarıp çıkaramayacaklarını tartışıyorlar. Yereldeki toplumsal işbölümü çeşitlendikçe, mekânsal farklılaşmalar ve davranış kalıpları karmaşıklaştıkça, tersine tüm varsayımlara karşın insanın sorunların yerelde çözülebileceğine ve somut sonuçlar elde edilebileceğine ilişkin umudu hiç solmuyor. Bu sebeple dünyanın pek çok yerinde, Türkiye de dahil olmak üzere ülkelerinin kaderinin yerel yönetimler düzeyinde değişmeye başladığına inanılıyor. Ancak bu inancın kalıcı ve sürdürülebilir kılınabilmesi için karizmatik belediye başkanlarının, çılgın projelerin, popülist uygulamaların çok ötesine geçen bir paradigmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Özellikle Anglo-Sakson geleneğinde son 40 yılın her beş yılında bir kentlere ilişkin yeni bir motto ve çerçeve üretilmeye çalışılması buna bağlanabilir. Türkiye’de de hem siyasetin kullandığı kaynakların sürekliliğinin hem de bunun yıkıcı sonuçlarına ilişkin meşrulaştırıcı söylemlerin bu tür paradigma üretme çabalarından türediğini unutmayalım.

Siyaseten Doğruculuktan Şeytani Zamanların Paradigmasına

1980 sonrası dönemde bu paradigmanın üretiminde dünyanın bazı aşamalardan geçtiği söylenebilir. İlk aşama, siyaseten doğruculuk aşamasıydı. Aslında 1990’ların ortaları ve 2000’ler siyaseten doğruculuk dönemleriydi bizim için. Örneğin bir yerde yolsuzluk varsa failleri tartışmak kadar siyaseten doğru olanı yaparak yolsuzluğun olmadığı bir düzenin nasıl meydana getirileceğini konuşmak ve bunun için yeni dil oluşturmak önerilmekteydi. Bu bağlamda inanılmayan kavramlar ve ilkeler dahi sıklıkla dolaşıma sokuldu. Özellikle neo-liberal paradigmanın kentlere ilişkin katılım, rekabet, büyüme gibi kavramlarıyla, uluslararası belgelerde sık rastlanılan eşitlik, hakçalık, yurttaş odaklılık ilkeleri bir arada farklı siyasi yaklaşımlar tarafından kullanılmaya başlandı. Siyaseten doğruculuk döneminde pek çok mesele tartışılabiliyordu belki ama tartışılırken bazı çok açık meseleler de göz ardı edilebilmekteydi. Bu dönemin en çarpıcı etkisi, siyasi partilerin yerel seçim çerçevelerinin çok büyük oranda birbirine yakınsaması oldu. Örneğin farklı bir kavramsal çerçeveyle bir zamanlar sağın marjinalleştirmeye çalıştığı Fatsalı Terzi Fikri’nin mahalle komiteleri tüm siyasi partilerin yerel katılım için önerdiği çözüm haline gelebiliyordu.

Son 10 yıldır siyaseten doğruculuk yerini hakikat sonrası olarak adlandırılan bir döneme bıraktı. İletişim araçlarının gelişmekle kalmayıp iletişimin kendisinin bir tahakküm aracı haline geldiği bir dünyada hakikat denilen arayışın şekillendirilmesi iradesinin elimizden nasıl alındığı tartışılmaya başlandı. Hakikat ancak genel geçer ve kerameti kendinden menkul bir şekilde belirlenen yargılara uyduğu müddetçe tartışılabilir ya da aranabilir görülmektedir. Burada siyaseten doğruculuk geride kalırken insanın tarihsel birikimi ve onuruna dair ortak anlayışları eğip büken görüş ve eylemlerin ısrar ve inatla savunulmaya devam etmesinin “duruşunu bozmamak” olarak kutsandığı ve insan zaaflarına dayalı yanlışta ısrar örneklerinin genelleştiğine şahit olduk. En tipik örneğini Donald Trump’la bulan bu ruh hali, teknik ve hukuki bağlamından koparılmış hisler ve sanrılar dünyasının birer politik strateji olarak dolaşıma sokulmasıyla sonuçlandı ve göçmenlere, çevreyi ve insan haklarını savunanların ve diğerkâmlıkla başkalarının derdini paylaşanların sonu gelmeyen komplo teorileriyle bastırılmasına yönelik bir şiddet dalgasını getirdi.

Bu şiddet dalgası şimdi bizi yeni bir dönemin kıyısına getirip bıraktı. John Dryzek bu döneme İngilizce diabolical times diyor. Türkçeye, şeytani–kötü niyetle-kurnazca olarak çevirebileceğimiz bu atmosfer, açık ve savunulamaz düzeyde kötülüğün salt toplumsal algıyı şekillendirmek adına savunulması olarak tanımlanabilir. Bunu biz gündelik yaşamımızda herhangi birine bir şey isnat edildiğinde, isnat edilenin yanlışlığı herkesçe bilindiği halde bu durumun “müthiş bir siyasi manevra” olarak sunulması gibi örneklerde görebiliyoruz. Şeytanca zamanların özelliği gelişen teknolojinin de sağladığı olanaklarla çok zeki, ahlaki temelleri yozlaşmış ve donanımlı aktörlerin yönlendirdiği, potansiyel sonuçları felakete yol açabilecek çok karmaşık bir algı ve bilgi dünyasının oluştuğu, bu yeni dünyanın pratiklerinin de sıradan insanlar tarafından yürütüldüğü manzaralarda izlenebilir. Yabancı düşmanlığının, aşırı sağ popülizmin yükselişinin, filtre balonları ve yankı odaları gibi olguların, sahte haberlerin, seçmeci akılcılığın, kanıt temelli bilgiye erişseler bile dezenformasyona inanmaya devam etmenin yaygın pratikler olduğu bu yeni dünyada, yerel yönetimler en somut sorunlar karşısında yanıtları vermede en çok zorlanılan alan olarak karşımıza çıkıyor. Bütün dünya iklim krizine önlem almaya çalışırken bir belediye başkan adayı bunun yalan olduğunu savunarak seçilirse bu yönde bir önlem almasını beklemek safdillik olacaktır. Peki bu durumda karşımıza beyannameler çıkabilir mi ya da beyanname ve bağlantılı olarak nasıl siyasal stratejiler çıkabilir?

Krizler Dünyasında Yerel Sorunlara Paradigma Üretebilmek

2019 ve önceki yerel seçimlerden farklı olarak, Türkiye’de neredeyse hiçbir siyasi parti etkili bir seçim beyannamesi oluşturma çabası içinde değil gibi görünüyor. Bunda geride bıraktığımız Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin etkisi yadsınamaz gibi görünse de yukarıda anlatmaya çalıştığım paradigma değişiminin etkisinin olduğunu söyleyebiliriz. Muhtemelen seçim tarihi iyice yaklaştığında karşımıza suya sabuna dokunmayan ve birbirine benzeyen beyannameler, birtakım genel geçer, hepsi birbirine benzeyen projeler ve nereden geldiğini anlamakta zorlandığımız kişiler çıkacak ya da eski yerel yöneticiler çeşitli gerekçelerle yeniden ambalajlanacaklar. Sonrasında da siyasi tercihler adayların kişiliği, başardıkları ve önerdikleri üçgeninde, eldeki iletişim olanakları nispetinde geçmiş krizlerle ilişkilendirilerek tartışılacak. Ancak muhtemelen bu tartışmaların tamamına yakını topluma heyecan vermekte başarısızlığa uğrayacak. Çünkü bu stratejilerin hiçbirinin yerelde yüzleşilmek durumunda olan gerçek krizlerle doğrudan ya da dolaylı bir bağı görünmüyor. Halbuki öncelikli olarak esas tartışma, uzunca bir süredir üstesinden gelinemeyen ve ötelenen krizler ve bu krizlere müdahale etmenin mantık ve........

© Perspektif