Her şeyin bir kültür endüstrisine teslim edildiği, insan ve insana ait olanın geriye çekildiği, bizim de buna benzetilmeye çalıştığımız tuhaf bir gürültü, tuhaf bir illüzyon. Neyin sahici neyin sahte olduğunu benim diyenin anlayamadığı bir maskeli balo. Şu mübarek günlerde tam da bu şekilde çepeçevre kuşatılmış bulunuyoruz. İşin daha da tuhafı kimse buna doğru dürüst bir tepki vermiyor.

• ABDULKADİR İLGEN
• 25 Mart 2024

“O (sayılı günler), doğruyu eğriden ayırma, gidilecek yolu bulma konusunda açıklamalar ve insanlara rehber olarak Kur’an’ın indirildiği ramazan ayıdır.”

K.K.: 2/185

“Gregory: Dikkatimi çekmek istediğiniz başka bir nokta var mı acaba?

Sherlock Holmes: Köpeğin o geceki tuhaf davranışı.

Gregory: Köpek o gece hiçbir şey yapmamıştı ki.

Sherlock Holmes: Tuhaf olan da bu ya.”¹

Ramazan girdi. Havada eskileri hatırlatan uhrevî bir esinti, iftar saatlerini dolduran o telaşlı akşam koşuşturmacaları, konu komşu arasındaki muhavereler, gel-gitler, sıcak ramazan pideleri ve nihayet sofralarımızın başında bütün anı ışıklandıran o iftar saatleri yok. Varsa yoksa bir seçimdir gidiyor. Her tarafta ellerini göğüslerine kavuşturmuş, yüzlerinde sahte bir gülümsemeyle insanlardan oy dilenen tipler.

Bunları söylerken demokrasiyi küçümsediğim sanılmasın. Bu, demokrasi de değil, bambaşka bir şey. Normalin dışında, normalin ötesinde ve üstünde vaat ve vaitlerle seçmen avlamaya çıkan, halkın gerçek gündemiyle ilgisi olmayan bir kampanyadır gidiyor. Televizyonlarda her konuyu bilen pudralı, makyajlı beyler ve onlara eşlik eden güzel bayanlar.

Her şeyin bir kültür endüstrisine teslim edildiği, insan ve insana ait olanın geriye çekildiği, bizim de buna benzetilmeye çalıştığımız tuhaf bir gürültü, tuhaf bir illüzyon. Neyin sahici neyin sahte olduğunu benim diyenin anlayamadığı bir maskeli balo. Şu mübarek günlerde tam da bu şekilde çepeçevre kuşatılmış bulunuyoruz.

İşin daha da tuhafı kimse buna doğru dürüst bir tepki vermiyor. Sanki normal olan buymuş da bizler meseleye yabancı kalmışız gibi bir duyguya kapılıyor insan. Tam da yukarıdaki diyalogda geçen muhaverede görüldüğü gibi. Köpeğin hiçbir şey yapmamasıydı tuhaf olan. Oysa o neşeli neşeli kuyruğunu sallayarak sokulmalı ya da ciddi bir şeyler görmüş gibi havlamalı ve etrafı kolaçan etmeli değil miydi?

Aslolan buydu ama her nedense bunların hiçbirini yapmıyordu. Sherlock Holmes’a tuhaf gelen de buydu. Tıpkı tuhaf gelmesi gerekip de hiçbirimizin bunun farkında olmamış gibi davranması veya gerçekten de o farkındalığı kaybetmemizdeki tuhaflık gibi bir şey bu da. Kaybettiğimiz şey insanî olan o tepki, alışkanlık veya duyarlılık diyelim, her neyse işte o.

Tuhaf Zamanlar

Eric Hobsbawm’ın dilimize bu isimle çevrilen bir kitabı vardır. 20’nci yüzyıla o ismi vermiş hazret. Bununla mimetik yolla kazandığımız bütün alışkanlıklar ve onun tarihiyle bütün bunların kültür endüstrisi tarafından tahrip edilmesi mi kastedilmiş, yoksa başka şeylere mi işaret edilmişti bilmiyorum ama netice tuhaf zamanlara erdiğimiz doğruydu.

Evet, tuhaf zamanlara ermiştik ve yorumlama yetimiz kaybolmuştu. Oysa eskiler sadece nedenleri sormaz sanatın gücüyle nedensellik denilen steril alana yeni bir çeşni katar, onu her seferinde yeniden yaratırlardı. Bunu yaparken de “ne olduğunu değil de neyi tasarlamak istediklerini”, kısaca insan olmanın kendilerine yüklediği sorumluluğun gereğini yaparlardı.

Oysa şimdi bütün varlık ve her şey sanki sürgit devam eden bir kalıp ve sürecin kesintisiz bir süreği ve devamıymış da bizim haberimiz yokmuş gibi davranılıyor. Sanki içinde yaşadığımız toplum, tarihî sürecin zorunlu bir sonucu olarak bir önceki süreçlere ait birikimlerin hep en iyi yanlarını alarak ilerliyormuş da bizim haberimiz yokmuş gibi görülüyor.

İnsanın yorumlama ve tasarımlama, dahası yapma ve bozma, arındırma ve kirletme yetilerini tek bir forma, ilerlemecilik formu ve onun hep iyiye gittiği inancına dayandıran bu tarz bir anlayış, ilerlemecilik mitosu; aslında sadece insanı ve onun özgürlüğünü hiçe saymıyor, aynı zamanda her........

© Perspektif