100 yıllık Cumhuriyet’in en ilginç anlarından birini yaşıyoruz. Fitili 2007 anayasa değişikliğiyle yakılan, 2010’da anayasa metni aşağılanarak bir eşiğin daha aşıldığı, 2017’de ise adı konulan ‘anayasasızlaşma’nın güçlendirildiği günlerdeyiz. Mümtaz (Soysal) hocanın yarım asır önceki anayasa okumasının ne denli doğru ve değerli olduğunun bir kez daha görüldüğü günler. Anayasaları yaşatan içlerindeki kelimecikler değil, dışarılarındaki hayattır… Öyle ya, toplum sahip çıkmadığında anayasa metinleri birer sözcük yığınından ibarettir.

Ahaliye haksızlık etmemek gerekir kuşkusuz. Böylesine güçlü bir iktidar aygıtı karşısında pes etmeyen ve muhalefetin her canlılık belirtisine olumlu karşılık veren milyonlarca yurttaş var. Giderek ağırlaşan koşullarda bunca yıl ayakta kalabilmek büyük mesele.

Ekonomide neoliberal dönem, anayasacılık bakımından da demokrasilerin ‘demos’ tarafının iyice yok sayılması demekti. Başta sosyal devlet ilkesinin zayıflatılması ve meclislerin yürütme organları karşısında güç kaybetmesi olmak üzere halkı siyaset dışına itmenin çok yolu denendi. Tarih boyunca hiçbir anayasal-hukuksal değişim/tercih ekonomik gelişmelerden ve sınıfsal tercihlerden bağımsız olmadığı için, kapitalizmin bugün geldiği aşamada siyasal sistemlerin otoriterlik yoluna girmesinde bir sürpriz yok. Alternatifsizmiş gibi gösterilmeye çalışılan bir ekonomik-sosyal sistem bilişim devrimiyle zorda kaldı ve 20’nci yüzyıl boyunca her zorda kaldığında ne yaptıysa yine aynı yola başvurdu. O yolun yordamın adı 1930’larda faşizmdi. Şimdiki adı otoriterliğin farklı tonları. Ölçü meselesi.

Kuşkusuz ‘halksızlaştırılma’ya çalışmak ve ‘kamusallığın’ itibarsızlaştırılması her ülkede aynı hız ve yöntemle olmadı, olmuyor. Demokrasinin kalitesi ve gücü ölçüsünde direnebiliyor halklar. Nitekim 1930’ların faşizmi de o rejime hazır ve meyyal toplumları avucuna alabilmişti. Buna mukabil, demokrasi tarihi ne denli görkemli olursa olsun bugün ABD’de zorba bir palavracının başkan olduğu ve........

© Diken