93 Harbi Faciası (Rumi takvime göre 1293 yılına denk geldiğinden Osmanlı tarihinde 93 Harbi olarak bilinir)

27 Nisan 1877 Cuma günü Rusya'nın Osmanlıya savaş açmasıyla başlamıştı...Savaş Osmanlı ordusunun tarihindeki en büyük yenilgiyle sonuçlandı...Rus orduları Başkumandanı Grandük Nikola karargahını bugünkü Atatürk Havaalanı arazisine Yeşilköy'e kurmuştu...İngiltere Osmanlı ülkesinin Rus işgali altına girmesinin ulusal çıkarları açısından çok sakıncalı bulduğundan Rusya'yı savaşla tehdit ederek Rus ordusunun Osmanlı topraklarını Mart 1878'den itibaren terk etmesini sağlayacaktı...Padişah 2. Abdülhamit bunun karşılığında İngiltere'ye Kıbrıs'ı hediye etti...İngilizler Afrikadaki İngiliz sömürgeleriyle, İngiliz sömürgesi Hindistan ve İngiliz sömürgesi Avustralya'yla, Yeni Zelanda'yla Rusya imparatorluğu toprakları arasında Osmanlı'nın bir tampon bölge olmasını arzulamıştı...

Eylül 1967'de Başbakan Demirel buluştuğu Yunan başbakanı Constantine Kollias'a "Kıbrıs Yunanistan'a 600 mil, Türkiye'ye 40 mil uzaklıktadır. Bir ülkeye bağlanması gerekiyorsa yakınlığından dolayı Türkiye'ye bağlanmalıdır" diyecekti...Demirel'den önce konuşan Kollias "Kıbrıs Türk Yunan ilişkilerinde en büyük sorundur.Sorunun çözümü için Kıbrıs Yunanistan'a bağlanmalıdır" dedi...(Cumhuriyetin Dış Politikası; yazan: Hazal Papuççular; Türkiye İş Bankası Yayınevi)


Yunan asıllı ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Elia Kazan'ın ırkçılık, önyargı başyapıtı "America America" (1963) filminin en başındaki sahnede Türkler Ermenileri bir kiliseye doldurur ve kiliseyi içindeki Ermenilerle birlikte ateşe verir...İstanbul doğumlu Rum Elia Kazan Türklere karşı kin ve nefret doludur...Kazan, Türkleri barbar, vahşi, yabani, ilkel bir topluluk olarak gösterme konusunda bütün hünerlerini, bütün filmcilik becerilerini seferber eder...Türklerin Nazilere örnek teşkil ettiğini, esin kaynağı olduğunu ima eder...Kazan Haçlı seferleri için Avrupadan Anadoluya ve Orta Doğuya yol alırken bolca kan döken Hıristiyanların bakış açısıyla öyküsünü anlatır...Elia Kazan'a göre, Ermeniler ve Rumlar Osmanlı topraklarında köleleştirilmiş ve sömürülmüş olan çeşitli Gayri Müslim topluluklarından ikisidir...


Elia Kazan'ın ırkçılık, önyargı başyapıtı "America America"daki 19. yüzyıl sonu Anadolu tasviri: Binbir Gece Masalları'ndaki Ali Baba ve Kırk Haramiler öyküsüne çok uygun şekilde eskıyalar, haydutlar diyarı, on milyonlarca yoksul barındıran, az gelişmiş bir Orta Çağ ülkesidir...


Yine bir Osmanlı tasviri olan "Pascali's Island" romanı (1980) ve bu romandan uyarlanan film (1988) henüz İtalyan egemenliğine geçmemiş olan Ege adalarından birinde yaşayan 2. Abdülhamit'in bir ajanının 1908 yılında Yıldız Sarayı'ndaki ihbar merkezine yolladığı mektuplar, ispiyon notları ve raporlar çerçevesinde gelişiyordu...

Yaşar Kemal’in “İnce Memed” romanının dördüncü baskısının (Remzi Kitabevi 1960) girişinde şöyle yazar:“1925-33 yılları arasında Toros Dağları’nda yüzelliden fazla eşkıya dolaşırdı; hikâyesini ettiğimiz İnce Memed bunlardan biriydi.”

America America'da anlatılmayan gerçekler ise şunlardır:
Çok uluslu İmparatorluklar (Roma, Osmanlı, Rusya, İngiltere) kendilerini koruma refleksine sahiptir...Aksi halde 500-600 yıl boyunca ayakta kalamazlardı...

1895-1896 döneminde İngiltere, Fransa, Rusya, ABD, Yunanistan, İtalya, Almanya, Avusturya gibi yabancı ülkelerin teşvikiyle Doğu Anadolu Ermenileri arasında isyan ve kalkışma belirtileri görülünce 2. Abdülhamit yönetimi Kürt aşiretlerini silahlandırarak Hamidiye alaylarını kurdu...O döneme kadar Ermeniler "Millet-i Sadıka" olarak tanımlanmaktaydı...


1896 Osmanlı Bankası Baskını, İstanbul'daki Osmanlı Bankası merkez şubesinin 26 Ağustos 1896 günü bir grup Ermeni terörist tarafından ele geçirilmesi eylemidir. Eylemin amacı Avrupa ülkelerinin ve özellikle Rusya'nın dikkatini çekerek Osmanlı Devleti'ne karşı Ermenilerin lehine müdahale etmelerine yol açmaktı. Eylemi planlayan Pastırmacıyan Karekin uluslararası finans dünyasında önemli bir rol oynayan Osmanlı Bankası'nın bu amaca hizmet edecek en uygun yer olduğunu düşünmüştü. 26 Ağustos 1896 günü Papken Süni'nin liderliği altında 26 Ermeni el bombası, dinamit ve tabancalarla birlikte Osmanlı Bankası'na girdiler. Güvenlik güçleriyle çatışmaya giren Ermeni militanlardan Papken Süni dahil 9'u hemen öldü. Bunun üzerine eylemin planlamacısı olan Karekin Pastırmacıyan (Karo) işgalcilerin başına geçti.İşgal İstanbul'da Ermeniler ve Müslümanlar arasında çatışmalara yol açtı...

Tarihçi Ayşe Hür Agos gazetesindeki yazısından bir bölüm: (2014) 1894 Sason, 1895 Trabzon, Samsun, Ordu ve Gümüşhane’de yaşanan toplumlararası çatışmalar ve bu çatışmalar sırasında yapılan katliamlardan sonra, İstanbul’daki Ermeni toplumu yaşanan katliamları protesto etmek için bir gösteri düzenlemeye karar vermişti. 30 Eylül 1895 günü, Kumkapı Ermeni Kilisesi’nde toplanan dört bine yakın gösterici Babıâli’ye doğru sessizce yürüyüşe geçmiş, yürüyüşün sessiz olmasına rağmen padişah II. Abdülhamid askerlerini yürüyüşçülerin üzerine sürmekten kaçınmamıştı. İlk ağızda 50 kadar Ermeni öldürülmüş, ardından medrese öğrencileri ve esnaf grupları Ermenilere saldırmıştı. Üç gün süren olaylarda 2 bine yakın kişinin katledilmesi üzerine, Büyük Devletler ağırlıklarını koydular ve 2. Abdülhamid 17 Ekim 1895’te ıslahat paketini kabul etmek zorunda kaldı...Ekim-Aralık 1895 döneminde Zeytun, Eğin, Develi, Akhisar, Erzincan, Gümüşhâne, Bitlis, Bayburt, Maraş, Urfa, Erzurum, Diyarbakır, Siverek, Malatya, Harput, Arapgir (Arapkir), Sivas, Merzifon, Antep, Maraş, Muş, Kayseri, Yozgat olaylarında 10 bini aşkın kişi (yaklaşık 1800’ü Müslüman, 8 bini gayrimüslim) öldü, yaklaşık 3600 kişi (1400’ü Müslüman, 2200’ü gayrimüslim) yaralandı.

26 Ağustos 1896 günü Galata’daki Osmanlı Bankası Genel Müdürlük binası altı Taşnaktsutyun militanı tarafından basıldı. Planlamaya göre baskında 75 militan görev alacaktı ama randevuya ancak 31 kişi gelmiş, bunların 6’sı öncü kuvvet olarak seçilmişti. Baskını planlayanlar ise bu altı kişiden dördü (kod adı Armen Garo olan Karekin Pastırmacıyan, kod adı Trabzonlu Hayk Tiryakiyan, her ikisi de Rodoslu olan Sarkis Srentz ve Levon Nevroz) idi. Yanlarında 200 kadar bomba taşıyan öncü güçler kapıdaki iki nöbetçiyi öldürmüş, ikisini yaralamış, yanlarında getirdikleri bomba (humbara) ve dinamit lokumları sayesinde kendilerine katılanlarla birlikte binayı kontrol altına almışlardı. Zaptiye ve ordu birlikleri kısa süre sonra binayı ablukaya aldı. Karşılıklı ateş sırasında her iki taraftan da ölümler ve yaralanmalar oldu. Taraflar birbirlerini alt edemeyeceklerini anlayınca görüşmeler başladı. Rusya, Fransa ve İngiltere’nin temsilcileri arabuluculuk yapıyordu. Banka personeli ve müşterilerden 154 kişiyi rehin almış olan Ermeni militanların talepleri arasında Anadolu’da ve İstanbul’da gerçekleştirilen katliamların durdurulması, bankaya silahlı saldırıya son verilmesi, 1878 Berlin Antlaşması’nın 61. maddesinde belirtilen ‘Ermeni Islahatları’nın Taşnaktsutyun’un önerdiği şekilde yapılması, genel af ilanı vardı.Saray bunları kabul etmedi fakat işgalin sonlandırılması karşılığında işgale katılanların yurtdışına gönderilmesine razı oldu. Aynı gece anlaşma sağlandı ve sağ kalan 17 kişi (Ermeni tarafına göre ‘kahraman’, Rusya temsilcisi Maksimof’a göre ‘devrimci’, Türk tarafına göre ‘haydut’) Girondine adlı Fransız gemisiyle Marsilya’ya gönderildi...


Tarihçi Reşat Ekrem Koçu’da, Osmanlı bankasını Ermeni teröristlerin basmasıyla birlikte Osmanlı Müslümanları ile Eermeniler arasında çatışmalar başladı diye yazar...Koçu, bilhassa Ermenilerin vazife gören askerlere saldırması, Sadrazam’a (Başbakana) kurşun atılması ve Ermeni evlerinin pencereleri ile balkonlarından asker ile ahali üzerine bombalar ve kurşunlar yağdırılmasından söz eder...

1896'da Ermeni teröristler İstanbul'da banka basıp kan döktüğünde 2. Abdülhamit yönetimi Osmanlı genelindeki bir milyon Ermeninin herhangi bir kalkışmaya ya da isyana teşebbüs etmemesi için ülke çapındaki Ermeni topluluklarının üzerine Hamidiye alaylarını yollayarak gözdağı verme ve korkutma yoluna gitti...Aynı dönemde Rusya'da özellikle Yahudiler de Çarlık rejimine karşı çok etkili ve çok kanlı terör eylemleri........

© Akdeniz Gerçek