“IŞİD’in arkasında hangi gücün olduğuna ilişkin birbiri ile çelişen ancak her birinde doğruluk payı içermesi mümkün farklı iddialar ortaya atıldı. “Terörle mücadele” elbette ki önemli ama arkasındaki emel ve güçleri iyi okuyamazsanız, onlarla mücadeleyi de işin içine başından itibaren katmazsanız boşa kürek sallamaya, zarar görmeye devam edersiniz.” (Fotoğraf: AA)

llk ortaya çıktığı günden bu yana kafamı kurcalıyor. Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD), Irak ve Suriye İslam Devleti (ISİD) veya Arapça kısaltması Daesh olarak da bilinen örgüt, ulusötesi bir Selefi cihatçı grup. Kökenleri, 2004’de Ebu Ömer el-Bağdadi tarafından kurulan ve Irak isyanı sırasında El Kaide ile birlikte savaşan Cey’iş el-Taifa el-Mansurah örgütüne dayanıyordu. Grup, 2014’de militanlarının devam eden Suriye iç savaşından yararlanarak kuzeybatı Irak ve doğu Suriye’de geniş bölgeleri başarılı bir şekilde ele geçirmesiyle küresel bir üne kavuştu.

2015 sonuna gelindiğinde, tahmini nüfusu on iki milyon olan bir bölgeyi yönetiyordu; burada İslam hukukunun aşırı yorumunu uyguluyordu, petrol sahalarını, 1 milyar doları aşan bir yıllık bütçeyi ve 30.000’den fazla savaşçıyı yönetiyordu.

IŞİD güçlerinin 2019’da yenilgiye uğratılmasından bu yana grubun Suriye ve Irak’ta yeniden canlanması engellendi. El-Bağuz’un düşüşü, grubun Haziran 2014’te halifeliklerini ilan ettikleri Suriye ve Irak’ta kalan toprak kontrolünü ortadan kaldıran bir dizi yenilginin bardağı taşıran son damlası oldu. Yenilgisini takip eden beş yılda İŞİD, Suriye ve Irak’taki rakiplerine saldırmaya devam ederek geri dönüş yapmaya çalıştı. Ancak grup bu fırsatlardan yararlanamadı, 2019 öncesi durumuna dönüşü önemli ölçüde zorlaştı.

Hatırlarsanız, hemen El Kaide’nin arkasından piyasaya çıktılar. Önce en kritik dönemde Irak ve Suriye’de eylemlere başlayıp sonra birçok İslam coğrafyasına yayıldılar.

Arkasında hangi gücün olduğuna ilişkin birbiri ile çelişen ancak her birinde doğruluk payı içermesi mümkün farklı iddialar ortaya atıldı.

Başta Suudi Arabistan ve Katar olmak üzere Körfez’deki Birleşik Arap Emirlikleri ve Kuveyt gibi ülkelerdeki bağışçılardan gelen ciddi miktardaki fonlar ile beslendiği, ayrıca arkasındaki esas gücün Suriye rejimi olduğu iddiaları konuşuldu. Doğrudur, Suriye istihbaratı Irak işgali sonrasında ABD’ye karşı direnişi desteklemek üzere başta El Kaide ve eski Baasçılar olmak üzere birçok grubu desteklemişti. IŞİD’in lider kadrosunda Saddam döneminin üst düzey Iraklı asker ve istihbaratçılarının olması da böyle bir doğrudan ya da dolaylı bağlantı olabileceği ihtimalini yabana atmamamız gerektiğine işaret ediyor.

Körfez sermayesinin de uzun yıllardır Afganistan-Pakistan dahil olmak üzere Ortadoğu’da Militan Selefi gruplara destek verdiği biliniyor. Lakin, Suudi Arabistan İŞİD’i terörist örgüt listesine dahil etti. Hatta Suriye’deki Selefi grupların önemli destekçilerinden Kuveytli bağışçı Muhammed Haif İŞİD’i “Suriye cihadının tüm kazanımlarını yakmaya çalışmakla” dahi suçladı.

Dolayısıyla, Körfez desteğinin gitmiş olması yüksek ihtimal olsa da bu ülkelerin örgütün tamamen arkasında olduğunu söylemek doğru olmayabilir. Esad rejiminin de doğrudan “İslam Devleti”ni kuran ve yönlendiren aktör olmasa da onun varlığının Esad rejiminin işine geldiği, kimi zaman önünü açarak dolaylı destek sağladığı söylenebilir.

Kısmen doğru bile olsa bu varsayımlar, ben işin içinde başka bir bit yeniği olduğunu düşünüyorum. Komplo teorileri ve karmaşık denklemleri siyah-beyaz basit çözümlere indirgemek yanıltıcı olabilir ama yine de bazı işaretlerin izi sürülürse ve sonuçta kimin kazançlı çıktığına bakılırsa yine de gerçeğe yakın bir senaryo yazılabilir.

Dikkat ettiyseniz IŞİD bir kere bile herhangi bir İsrail hedefine saldırmadı. Hatta eski MOSSAD başkanını kulaklarımla dinledim bir televizyon mülakatında. Diyordu ki “bazı İŞİD........

© yetkinreport.com