Kısaca “yerinden yönetim” maksadını taşıyan bu fikriyatı tatbik sahasına koyan medenî ülkelerin hemen tamamı maddi-manevi kalkındılar, dünyanın en gelişmiş devletler listesindeki yerlerini aldılar. Bunların başında, muhtelif eyaletleri içinde barındıran Almanya ile ABD geliyor. Eyaletler, buralarda müsbet ve yapıcı bir rekabet içine giriyorlar; neticede, toplam kaliteyi günden güne yükseltmiş oluyorlar.

Tanzimat dönemine kadar, Osmanlı’nın genel yönetim tarzı içinde “eyâlet sistemi” önemli bir yer tutuyordu. Sonradan vilayet (il) ismini alarak küçültülen eyaletler, yukarıdan aşağıya doğru yapılandırılan bir sıralama ile sancak, kazâ, nâhiye, köy ve mezra tarzında bir yerleşim esasına dayanıyordu.

Eyaletin başında ise, hem askerî, hem de mülkî idareden sorumlu olan valiler bulunuyordu. Valiler de, hukuk otoriteri olan kadıların verdiği fetvâlara, cevazlara göre hareket ederlerdi.

Eyaletin başında bulunanlar, zamanla değişik isimler almışlarsa da, eyâlet merkezine daha ziyade Beylerbeyi, Mirimirân, Vezir gibi üst kademelerde hizmet etmiş tecrübeli bürokratlar tâyin edilirdi.

Bir dönem “Paşa Sancağı” da denilen ve ağırlıklı olarak Anadolu ve Rumeli’de........

© Yeni Asya