Diğer

T24 Haftalık Yazarı

29 Aralık 2024

Uzun yıllardır dansçılarla oldukça sık yolu kesişen biri olarak şöyle bir genellemeye vardım: Birincisi, dansçılar dans etmeyi çok severler (bunu, modern dansı düşünerek genişletip, “hareket etmeyi” de diyebiliriz). İkincisi de, “İnsanlar benim dans edişimi neden ve nasıl izlesin?” sorusunu sormak pek akıllarına gelmez.

Örneğin, Anne Teresa De Keersmaeker adında dansçı ve koreograf bir hanım var. Belçikalı. 1960 doğumlu imiş. 1980’lerin başlarından beri topluluğuyla danslar hazırlıyor ve işlerinin birçoğu dans dünyasında önemli izler bıraktı. Arada bir tek başına dans ettiği gösterileri de oluyor ve yakınıma gelen işlerini kaçırmamaya gayret eden biri olarak onlara da gidiyorum.

2005’te “Once” adlı solo dansını izlemiştim. Keersmaeker, Joan Baez’in zamanında (1963) çok ünlenen “Joan Baez in Concert, Part 2” plağı baştan sona çalarken boş sahnede, bir saate yakın bir süre, kendine özgü hareketleriyle dans etmişti. İlk 15-20 dakikadan sonra hareketler o kadar tekdüzeleşmeye başlamıştı ki, “Bir değişim yaratması gerek, akrobasi filan yapmayacağına göre tek çaresi soyunmak herhalde” diye düşünmüştüm, o da öyle yapmıştı. Son şarkı, “We Shall Overcome” çalarken çıplak, hareketsiz duran bedenine Vietnam savaşı filmleri yansıtmışlardı.

2024 kışında da Keersmaeker’in Bach’ın “Goldberg Çeşitlemeleri” eşliğinde tek başına dans edeceği duyuruldu, ona da gittim. Parçayı sahnenin sağ tarafına yerleştirilmiş piyanoda yeni yeteneklerden Pavel Kolesnikov seslendiriyordu. Bir buçuk saate yakın süren müzik boyunca dansçının zamanı nasıl dolduracağını yine merak ediyordum. Kısa bir süre sonra kendine özgü köşeli kol hareketleri, dönmeler, yatıp kalkmalar tekdüzeleşmeye başlayınca dansçı bu kez soyunmak yerine kostüm değiştirmek ve piyanisti korkutur gibi yapmak, piyanonun altına yatmak gibi ufak tefek esprilere başvurdu. Uzun kollu kostümlerden birinin koldaki fermuarını açtığında toplam iki saniyeliğine bir John Travolta pozu verince salondan kahkahalar yükseldi ve espri New York Times’daki eleştiri yazısının başlığına çıkıverdi: “John Travolta’ya Selam Çakan ‘Goldberg’ Dansı”. Yazıda eleştirmen de çoğu kişi gibi yalnızca o ufak tefek jestleri ve kostümleri anımsıyordu: O da benim gibi müzikle hareket arasında herhangi düzeyde bir bağlantı kuramamıştı. (The Guardian eleştirisi de pek farklı değildi.)

Günümüzde “modern dans”, “çağdaş dans”, “çağdaş bale” gibi etiketlerle anılan gösteri türlerinin hepsi 19. yüzyılın sonlarından başlayarak klasik baleye itirazlar olarak ortaya çıkar. Klasik bale ayrıntılı biçimde tanımlanmış beden hareketlerini kullanır ve genellikle ufak tefek pandomimler ve dekor/giysi aracılığıyla bir öykü anlatmaya çalışır. Müziksiz klasik bale........

© T24