Üç İstanbul romanında geçen birkaç jurnal aktarayım: (Ratip) "Sultan Hamit'e damat olacaktı; fakat frengisi var diye dayısı curnal etti. Bu curnal üzerine Ratip damat olamadı, siyasi mağdur oldu.”

“Adnan saray adamlarını Beşiktaş'tan başka coğrafya, Cuma selamlığından başka tarih bilmezler sanırdı. Erkânıharp Müşiri'nin yalısına gittigi gün, bir adamın hem curnalci hem de konağının bir darülfünun gibi olacağını görmüştü.”

“Evkaf'ta Cihet Kalemi Müdürü olan Tufan Efendi saray hafiyelerindendi. Fakat Tufan'ın kendini ve curnallarını Abdülhamit bir aydan beri saraya sokmuyordu. Bu felaket hiçbir hafiyenin başına gelmemişti: Manasız curnal sahiplerini bile, bir gün de manalısını yazar diye Abdülhamit istiskal etmezdi.” (İstiskal: Hoşnutsuzluğunu belli eden soğuk davranış)

“Adnan'ı Arap İzzet Paşa'nın kurtardığını bilmeyen Sakallı Vasfi onu üç günde hapisten çıkaran Zaptiye Nazırı'nı nihayet saraya curnal etti ve bir hafta sonra Taife kaymakam oldu. Vasfi artık namusunu bol bol satacak yer bulmuş, seviniyordu: Taif'e sürgün giden Habibullah'a Hicaz Valisi yüz veriyordu. Vasfi, hemen valiyi curnal etti ve hemen Sivas'ta bir sancağa mutasarrıf oldu.”

Döneme sinmiş “korku koku”suna dair Ahmet Rasim’in (1864-1932) tanıklığına başvuracağım. Adnan gibi Darüşşafaka’da okumuştur. Aksaray’a pek uzak olmayan Sarıgüzel’de oturmuştur. Aynı dönemin ve muhitin çocukları bir bakıma:

“Hânede ana, baba korkusu varsa mektepte müdür, mubassır, hoca, çavuş, onbaşı, memlekette de padişah, hükümet ve erkân ve teferrruatından müteşekkil cesim ve azim (kocaman ve büyük) bir kitlenin vücuda getirdiği bir istibdâd-i mütezayid (artan despotizm) korkusu vardı. Elhasıl “tazyik” ile uslu oturuş,........

© P24