Visiting professor Duke University, North Carolina

Afgelopen woensdag was alles anders. Compleet anders. Alsof het een compleet andere wereld was.

Voorzitter van een stembureau. Een vrijwilligersklus met zeer grote consequenties. Als stembureau-voorzitter word je geacht tijdens het stemmen de orde en de rust te bewaren en zorgen dat er conform de regels van het algemeen kiesrecht wordt gestemd. Na het stemmen wordt er van de voorzitter verwacht dat er snel, secuur en vakkundig geteld wordt, en dat je “geen garbage achterlaat voor de volgende groep donderdagtellers”.

Een pittige leuke klus. Vrijwillig, maar zeker niet vrijblijvend. Leidinggevende capaciteiten, kennis van wet- en regelgeving, en o, ja, hoffelijkheid en gastvrijheid, want de verkiezingen dat is het feest der democratie, nietwaar?

Van dat hele drukke feestje wordt een soort logboek bijgehouden: Het proces-verbaal. Na de verkiezingen voor iedereen die interesse heeft vrij toegankelijk via de website van de gemeente.

Normaal staan er dingen in zoals klachten over het stembiljet, moeilijke bereikbaarheid van het stemlokaal, en openingstijden, mensen die willen stemmen zonder stempas, kiezers die klagen over de grootte van het stembiljet, kiezers die vergeten zijn een kiezerspas aan te vragen maar willen stemmen met een stempas van Lutjebroek terwijl ze zich in Lunteren bevinden. Zulke klachten dus. Maar afgelopen woensdag was alles anders. Compleet anders. Alsof het een compleet andere wereld was.

De dag na de verkiezingen, donderdag 23 november, terwijl ik zit te wachten op dat mogelijke telefoontje vanuit het zenuwcentrum met vragen over de telresultaten van het stembureau (er wordt op de woensdag in het stembureau op lijstniveau geteld) komen eindelijk de naweeën.

Er was beslist geen sprake van een feestje. De woorden van Frans Timmermans in Buitenhof, dat het allemaal geen grap is, maar het begin van een zeer zware tijd doemen op. Mijn ervaringen tijdens het Bouterse-regime. Mijn tijd in Moskou. De dagen in Amerika met Trump. De afbraak van de democratie. Steen voor steen. Onder het oog van de mensen. Een somber scenario, maar hoe zou ik als realo en ervaringsdeskundige anders de huidige politieke realiteit moeten omschrijven?

Maar terug naar het stemlokaal. Het stemlokaal, in het dagelijkse leven een bejaardensoos, staat aan de uiterste rand van een jaren 80-nieuwbouwwijk. Opvallend weinig groen. Veel beton. Kale grijswitte woningen met blauwgeverfde kozijnen, hoogbouw, sociale woningbouw, seniorenflats, een tehuis voor verstandelijk gehandicapten staan kriskras door elkaar. Aan de randen van de wijk staan wat duurdere rijtjeshuizen. Niettemin een Vogelaarwijk met veel armoede en sociaal-maatschappelijke problemen.

Als ik om half zeven bij het stemlokaal arriveer zijn de mensen van de gemeente die de rugzak met spullen, zoals een telefoon en de stembussleutels en stembiljetten, moeten afleveren er nog niet. De voorzitter van de soos staat achter de bar koffie en thee klaar te zetten. Het kost veel moeite om het lokaal in te richten zoals het in de wet staat voorgeschreven. Als de mannen van de gemeente eindelijk arriveren ontbreekt er van alles. Er zijn geen stickers. En die worden ook niet meer geleverd, ook niet na herhaaldelijk appen. Vanuit het zenuwcentrum in de stad wordt er kribbig, snibbig en overspannen gereageerd. En dat zal de hele dag zo blijven.

Half 8: er kan gelukkig gestemd worden.

Het is er zo druk dat ik om 12 uur alvast een nieuwe stembus reserveer (conform het advies tijdens de voorzittersbijeenkomst). We moeten stampen, wordt door het zenuwcentrum korzelig terug geappt. Ook als we melden dat er niets meer bij kan. We (ook de rest van de leden) blijven appen en appen. Pas om 4.30 wordt de nieuwe bus eindelijk geleverd.

Half 11: een mevrouw is flauwgevallen vóór een van de stemhokjes. Ik ben net met koffiepauze. Of het stemlokaal gesloten moet worden, vraagt een van de stembureauleden. Bel 112 en zorg dat de rest van de wachtenden toegang kunnen krijgen tot de stemhokjes. Gelukkig niets ernstigs. Mevrouw wordt door de broeders naar huis gebracht. Haar achtergelaten bescheiden, een ID-kaart, stempas en het maximale aantal volmachten worden door ons bewaard.

Half 1: goed opletten dat het stemgeheim wordt gewaarborgd. Veel mensen geven instructies aan anderen die in het stemhokje staan. Als er wat van gezegd wordt -conform onze opdracht- dan wordt er korzelig en onbeschoft over gedaan. Een kiezer vindt die hele lijst maar onzin. “Er is maar een man voor mij”.

Tussen half 1 en 6 p.m.: er wordt opvallend veel met volmachten gestemd. Een significant aantal kiezers komt met twee volmachten. Een aantal kiezers komt nadat ze gestemd hebben terug met volmachten. In aantal gevallen wordt men boos omdat er alleen gestemd mag worden met volmachten als men ook zelf komt stemmen. Een aantal kiezers probeert te stemmen met stempassen uit andere gemeenten. In een enkel geval lukt het.

Half 4: koffiepauze als er gebeld wordt. Een meneer maakt stennis omdat hij met volmachten wil komen stemmen terwijl hij (dat zegt hij) al zelf eerder zijn stem uitbracht. Hij verstoort de orde. “Of de politie gebeld moet worden”. Als ik na een paar minuten contact opneem is alles weer rustig. Maak mij zorgen over deze tendens.

Tussen 6 en 9 p.m.: het is rustig. En opvallend de kiezers die komen, stemmen typisch met volmachten. De stembussen- ook de nieuwe – zitten mud en mudvol.

9 uur, sluiting van het stembureau: de bussen gaan open. En het tellen kan beginnen. Een zware opgave. Het stemlokaal is veel te klein. Het is bloedheet. De voorzitter van de soos wil niet dat wij de deuren openzetten. Er is weinig ruimte om de CRAFT-methode van tellen goed uit te voeren. Er is weinig vrije ruimte om te bewegen en rond te lopen. De uitslagen van de exitpolls zijn binnen. PVV de grootste. De medewerker van de gemeente reageert triomfantelijk. Hij heeft PVV gestemd. “Het sinterklaasfeest en de zwarte pieten komen terug”. “Ben jij echt hier in Nederland geboren”? En: “waar zijn de overgebleven stembiljetten. Ik ben hier om daarop toe te zien. Er kan gefraudeerd worden en da-moete-we-nie-hebbe”. Ik verzegel net als bij de vorige verkiezingen de dozen met overgebleven stembiljetten, terwijl de medewerker zich te goed doet aan mijn zak krupuk en de overgebleven lontong. Ik vraag of hij ook pindasaus wil...

Ik denk aan de tijd met Bouterse in Suriname. De opkomst van de mob rule na de machtswisseling van 1980. En de onveiligheid. Toen kon ik vluchten naar het buitenland. Naar welk buitenland moet ik nu vluchten? Permanent vestigen in de VS? Met Trump terug in 2024? Naar Israël, net zoals sommige familie en vrienden?

Overal staat de vrijheid onder druk. Overal staat de democratie op instorten. Ik ga niets opschrijven over mensen die te lui en te laks waren om de signalen op hun waarde te schatten. Over westerse politicologen die steeds in paradigma’s dachten: stabiele samenlevingen waar de democratie fier overeind stond en failed states, waar de rechten en vrijheden onder druk stonden. Met die laatste wereld bemoeiden die politicologen zich liever niet. En juist die kennis had ze vandaag kunnen helpen om doorwrochte analyses te maken over de situatie die ontstaan is na de verkiezingen. Zoals ze in Suriname zeiden na de komst van Bouterse in 2010: moro kaolo e doro! En neen, een leider hoeft geen mensen te vermoorden om totaal ongeschikt te zijn om een land te leiden. En dus geldt ook voor Nederland: er komt nog veel meer kaolo aan! En dat stembureau waar ik de voorzitter van was dat was de generale repetitie. Eén microkosmos, een kleine inkijk in Dystopia.

De PVV was na het tellen van alle stemmen de grootste. Of er sprake was van het ronselen van stemmen kan ik zo niet zeggen. Maar dat kleine stembureau in die buitenwijk had nog nooit in zijn geschiedenis zoveel stemmen te verwerken gehad, zeiden ze later toen ik mij om 3 uur in de nacht meldde met de eindresultaten en het het proces-verbaal.

Meer over:

QOSHE - Dagboek van een stembusvoorzitter ergens in de Randstad - Natascha Adama
menu_open
Columnists Actual . Favourites . Archive
We use cookies to provide some features and experiences in QOSHE

More information  .  Close
Aa Aa Aa
- A +

Dagboek van een stembusvoorzitter ergens in de Randstad

7 17
25.11.2023

Visiting professor Duke University, North Carolina

Afgelopen woensdag was alles anders. Compleet anders. Alsof het een compleet andere wereld was.

Voorzitter van een stembureau. Een vrijwilligersklus met zeer grote consequenties. Als stembureau-voorzitter word je geacht tijdens het stemmen de orde en de rust te bewaren en zorgen dat er conform de regels van het algemeen kiesrecht wordt gestemd. Na het stemmen wordt er van de voorzitter verwacht dat er snel, secuur en vakkundig geteld wordt, en dat je “geen garbage achterlaat voor de volgende groep donderdagtellers”.

Een pittige leuke klus. Vrijwillig, maar zeker niet vrijblijvend. Leidinggevende capaciteiten, kennis van wet- en regelgeving, en o, ja, hoffelijkheid en gastvrijheid, want de verkiezingen dat is het feest der democratie, nietwaar?

Van dat hele drukke feestje wordt een soort logboek bijgehouden: Het proces-verbaal. Na de verkiezingen voor iedereen die interesse heeft vrij toegankelijk via de website van de gemeente.

Normaal staan er dingen in zoals klachten over het stembiljet, moeilijke bereikbaarheid van het stemlokaal, en openingstijden, mensen die willen stemmen zonder stempas, kiezers die klagen over de grootte van het stembiljet, kiezers die vergeten zijn een kiezerspas aan te vragen maar willen stemmen met een stempas van Lutjebroek terwijl ze zich in Lunteren bevinden. Zulke klachten dus. Maar afgelopen woensdag was alles anders. Compleet anders. Alsof het een compleet andere wereld was.

De dag na de verkiezingen, donderdag 23 november, terwijl ik zit te wachten op dat mogelijke telefoontje vanuit het zenuwcentrum met vragen over de telresultaten van het stembureau (er wordt op de woensdag in het stembureau op lijstniveau geteld) komen eindelijk de naweeën.

Er was beslist geen sprake van een feestje. De woorden van Frans Timmermans in Buitenhof, dat het allemaal geen grap is, maar het begin van een zeer zware tijd doemen op. Mijn ervaringen tijdens het Bouterse-regime. Mijn tijd........

© Joop


Get it on Google Play