Türkler, Avrupa’ya ayak bastığından itibaren Avrupalılar, Türkleri Avrupa’dan sürüp çıkarmak için çabaladılar. Osmanlı Devleti, bir nebzede olsa akılcı davrandığı ve pozitif bilimlere yer verdiği için güç ve teknik bakımdan üstün idi. Bu nedenle Avrupalılar Osmanlıları atma girişimlerinde başarılı olamadılar

16. Yüz yıldan itibaren Avrupa devletleri Rönesans ve Reform hareketleri sonunda bilim ve teknikte gelişti. Buna karşılık Osmanlı Devleti, akıl ve bilime sırt çevirdi. Medrese zihniyeti, yani bireyleri hayata hazırlamak yerine ahirete hazırlama anlayışı üstün geldi. Medreselerin programlarından pozitif bilimler ve güzel sanatlarla ilgili dersler çıkarıldı. Bu nedenledir ki Osmanlı Devleti Avrupa’daki gelişmelere ayak uyduramadı. Bu durum, çöküntünün temelini oluşturdu.

Kanuni Sultan Süleyman, Avrupa’ya egemen olmak için 1529’da Viyana’yı kuşattı ise de alamadı, bu başarısızlık Devletin Avrupa’daki genişlemesinin sonu oldu.

Padişah IV. Mehmet’in Vezir-i Azamı (Büyük Veziri) Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Kanuni’yi geçmek ve büyük şöhret kazanmak için 1683’te Viyana’yı ikinci kez kuşattı, başarılı olamadı, 2. Viyana Kuşatması ile Osmanlı Devleti ve Kutsal İttifak Devletleri olan Avusturya-Lehistan-Venedik ve Rusya ile 15 yıl sürecek bir savaş başlamış oldu.

Osmanlı Devleti, 11 Eylül 1697’de Padişah II. Mustafa komutasında Zanta’da Avusturya ile giriştiği savaşta çok büyük hezimete uğradı: 20 bin askerini savaşta, 10 bin askerini nehirde boğularak yitirdi. Padişah hazinesi (40 bin altın), ordu hazinesi (3 milyondan fazla altın), Büyük Vezirde bulunan devlet mührü düşman eline geçti.

Ayrıca 90 adet top, 26 bin gülle, 500’den çok bomba, 9 bin araba, 60 bin deve, 15 bin öküz, 7 bin at; padişah ailesine ait 18 koşulu araba, Sultan’a ait 10 kadın da düşman eline geçmiştir.

Daha da beteri şudur ki devletin üst kademelerinde görevli olan Büyük Vezir Elmas Mehmet Paşa, Temeşvar Muhafızı Koca Cafer Paşa, Anadolu Beylerbeyi Mısırlıoğlu İbrahim Paşa, Yeniçeri Ağası Baltaoğlu Vezir Mahmut Paşa, Rumeli Beylerbeyi Küçük Cafer Paşa, Diyarbakır Valisi Kavukçu İbrahim Paşa, Adana Valisi Vezir Fazıl Paşa, birçok sancak beyi, ocak ağaları, alaybeyleri bu savaşta şehit oldu.

Zanta Bozgunu sonunda Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı. 26 Ocak 1699’de Karlofça Antlaşması’nı imzaladı. Buna göre Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki egemenliği sona erdi ve büyük toprak kaybına uğradı. Zanta Bozgunu’ndan sonra Osmanlı Devleti toparlanamadı.

Yenilgiler durmadı. Osmanlı Devleti, padişah III. Ahmet zamanında Avusturya Venedik ile Varadin’de giriştiği savaşı da yitirdi ve 21 Temmuz 1718’de Pasarofça Antlaşması’nı imzalamak zorunda kaldı. Bu antlaşma ile Balkanlara çekildi, Balkanların ötesinde toprağı kalmadı.

II. Abdülhamit, 21 Ağustos 1876’da tahta çıktı, kuşkucu bir yapısı vardı. Mithat Paşa’yı ve düşüncelerini sevmezdi, yine onu sadrazam yaptı. 2. Abdülhamit’ten başka da Anayasa karşıtları vardı. Anayasa’nın 113. Maddesin “padişahın kuşkulandığı kişileri yurt dışına sürgüne gönderme yetkisini içeren bir fıkra” eklediler. Mithat Paşa kabul etmek zorunda kaldı.

Anayasa (Kanun-i Esasi), Yani Birinci Meşrutiyet 23 Aralık 1876’da Beyazıt Meydanı’nda ilan edildi. Mithat Paşa 5 Şubat 1877 Avrupa’ya sürüldü.

2. Abdülhamit, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nı bahane ederek Anayasayı rafa kaldırdı. Osmanlı-Rus Savaşı hem batıda hem doğuda olmak üzere iki cephede yapıldı. Batı Cephesi’nde Osmanlı Ordusu Niğbolu’da yenildi. 7000 esir, 113 top, 10 bin tüfek Ruslara bırakıldı.

Plevne’de ise Ruslar saldırılarla kaleyi ele geçiremeyeceğini anladı ve kaleyi kuşattı. Kuşatma uzun sürdü, yeterli yardım ve destek gelmedi. Osman Paşa, kuşatmayı yarma girişiminde bulundu, atı vurularak öldürüldü, Osman Paşa teslim olmak zorunda kaldı. Rus güçleri 20 Ocak 1878’de Edirne’ye girdi ve ilerleyerek Yeşilköy’e kadar geldi. 3 Mart 1878’de Yeşilköy (Ayastafanos) Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti Balkanlardaki topraklarının büyük bölümünü yitirdi. Rusların toprak kazanımlarını sınırlandırmak için Berlin’de bir konferans düzenlendi 2. Abdülhamit, Berlin Konferansı’ndan sonra 30 yıl baskıcı ve sansürlü bir yönetim uyguladı.

Doğu Cephesi’nde Ruslar üç koldan ilerledi; Ardahan, Kars, Doğu Beyazıt Rus eline geçti. İstanbul Sarayı, savaşı uzaktan seyretti. Ruslar Erzurum kapısına kadar geldi, Aziziye Tabyası’nı ele geçirdi. Şehir düşmek üzereydi Nene Hatun, önderliğindeki halk orduya destek çıktı ve Rusları şehre sokmadı.

2. Abdülhamit Dönemi’nde 4 Haziran 1878’de Kıbrıs İngilizlere bırakıldı. Fransa, 4 Nisan 1881’de Tunus’a yerleşti.15 Temmuz 1881’de İngilizler Mısır’a girdi.

Osmanlı Devleti, bu dönem içinde ekonomik yönden de çökmüştü. 1876’da Ramazan kararnamesi ile iflas ilan edildi, 1879 ve 1881’de Muharrem Kararnameleri ile devletin gelirlerine yabancılar el koydu.

2. Abdülhamit’in baskıcı ve sansürcü yönetimine karşı İttihat ve Terakki Cemiyeti kuruldu. Bu derneğe bağlı bazı subaylar, Manastır ve Selanik’te ayaklandı. Padişah 2. Abdülhamit, 24 Temmuz 1908’de Anayasa’yı ve Meşrutiyeti ikinci kez ilan etmek durumunda kaldı. Ancak İttihat ve Terakki ve Anayasa karşıtları, mollalar İstanbul’da ayaklandı. Selanik’te oluşturulan Hareket ordusu İstanbul’a gelip ayaklanmayı........

© Hürses