1. Giriş

Adalet, hukuk düzeninin temel amacı ve toplumun en önemli ortak değeridir. Ancak adaletin nasıl sağlanacağı, tarih boyunca farklı biçimlerde yorumlanmıştır. Uzun yıllar boyunca hâkim olan anlayış, “cezalandırıcı adalet” olarak adlandırılan, suç işleyen kişiye ceza verilmesini esas alan sistemdir. Bu sistemde amaç, suç işleyen bireyi cezalandırarak kamu düzenini yeniden sağlamaktır.

Zamanla bu anlayışın bazı yönlerden eksik kaldığı görülmüştür. Özellikle mağdurun yaşadığı zararın tam olarak giderilmemesi, failin topluma yeniden kazandırılamaması ve cezaların suç işlemeyi her zaman önleyememesi gibi nedenler, yeni bir adalet yaklaşımını gündeme getirmiştir. Bu noktada “onarıcı adalet” anlayışı doğmuştur.

Onarıcı adalet, suçu yalnızca kanuna aykırı bir fiil olarak değil, insanlar arasında bozulan bir ilişki ve güven kaybı olarak görür. Bu nedenle amacı, cezalandırmadan çok, zararın giderilmesi, tarafların sorumluluk alması ve toplumsal barışın yeniden sağlanmasıdır. Günümüzde birçok hukuk sistemi, bu iki yaklaşımı birbirini tamamlayan unsurlar olarak kabul etmektedir.

2. Cezalandırıcı Adalet Anlayışı

Cezalandırıcı adalet, modern devletle birlikte gelişen ve bugün hâlen birçok hukuk sisteminin temelini oluşturan klasik bir adalet anlayışıdır. Bu sistemde suç, devlete karşı işlenmiş bir fiil olarak kabul edilir. Yani suçun mağduru birey değil, kamu düzenidir. Devlet, bu düzeni yeniden sağlamak için failin cezalandırılmasını sağlar. Bu anlayışın temel amacı caydırıcılık ve kamu düzeninin korunmasıdır. Ceza, hem suçlunun eyleminin karşılığı olarak görülür hem de toplumdaki diğer bireylerin benzer davranışlardan kaçınmasını sağlamayı amaçlar. Bu sistemde fail ve mağdur arasında doğrudan bir ilişki kurulmaz; sürecin merkezinde devlet yer alır.

Cezalandırıcı adaletin bir diğer özelliği, geçmişe odaklı olmasıdır. Suç işlendikten sonra, geçmişteki fiile karşılık bir yaptırım uygulanır. Böylece........

© Hukuki Haber