Aşkabat uyguladığı başarılı politikalarla doğalgazda hem Rusya’ya olan bağımlılıktan kurtuldu hem de gelirlerini katlayarak arttırdı. Fakat gelirlerini verimli alanlara yönlendirerek ekonomiyi çeşitlendiremedi. Sanayileşemedi. Geliri tabana yayamadı. Kaynaklarını alt yapı yanında, saraylar, yollar, meydanlar, caddeler ve sanat eserleri yapmaya, yani genelde verimsiz olan alanlara harcadı. Sınırlı nüfusu olmasına rağmen, yeterli iş üretilemediğinden, yarım milyon dolayında Türkmen, yurt dışında çalışıyor. Her sene binlerce genç yurtdışına gidiyor. SSCB’den miras kalan ağır bürokrasi, yabancı yatırım gelmesini engelliyor. Çöllerle kaplı olan Türkmenistan’ın tarıma müsait arazileri oldukça az. Sovyetler yıkıldıktan sonra, doğalgazını sadece Rusya üzerinden (dolayısıyla düşük fiyatlarla) pazarlayabilen Türkmenistan; Çin’e, Kazakistan ve Özbekistan üzerinden ulaşan doğalgaz hattı yaptı. Nakil hattının devreye girmesinden sonra, gazının ortalama p’ini Çin’e piyasa fiyatından satmaya başladı. Nakil hattına, Kazaklarla, Özbekler de gaz veriyor. Türkmenler, İran’a da iki kısa gaz nakil hattı yaptılar. Hatlar, İran sınırında bittiğinden, ambargo kapsamına girmiyor. İran bu hatlar vasıtasıyla aldığı gazı, doğu ve kuzeydoğu eyaletlerinde tüketmekte ve aynı miktarda gazı Basra Körfezinde Türkmenistan’a teslim etmektedir. Böylece her iki tarafta nakliye masrafından kurtuluyor. Rusya’nın, Orta Asya petrolü ve doğalgazı üzerindeki hâkimiyeti her geçen gün azaltmaktadır. 2006 yılında Türkmenistan, Özbekistan ve Kazakistan doğalgazını Çin’e nakledecek doğalgaz boru hattının inşa edilmesiyle ilgili anlaşma imzalandı. Bu proje hızla hayata geçirildi. Üç Türk ülkesinden geçerek Çin’e ulaşan, birbirine paralel dört hattan oluşan nakil hattı, dünyanın en uzun hatlarındandır. Bu hat, üç ülkeyi doğalgaz naklinde Rusya’ya bağımlı olmaktan kurtardı. Doğalgazı düşük fiyattan değil piyasa fiyatından satma imkânı sağladı. Diğer önemli nokta, üç Türk ülkesi bu kadar büyük ve komplike bir projede sorunsuz iş birliği yaptı.

2015 yılında, Türkmenistan’da, yeryüzünün bilinen en zengin gaz rezervlerinden biri bulundu. Hem bu rezerv hem Hazar’ın hukuki sorunlarının çözülmesi hem de Türkmenistan’la Azerbaycan’ın, otuz yıldır ihtilaf yaşadıkları için aktif hale getirilemeyen sahaları, beraber işletmek konusunda anlaşmaları, mevcutlara ilaveten Hazar’ın altından Bakü-Ceyhan’a bağlanacak yeni hatları mümkün kılıyor. Proje kapsamında hem gaz hem petrol hattı planlanmalı, kapasite, güzergâh gibi konular dört ülkenin (Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan) mutabakatıyla belirlenmeli. Hatlar Zangezur koridorundan Türkiye’ye ulaştırılırsa hem yol kısalacağından hem de Gürcistan’ a ödenen geçiş ücretleri........

© Habererk