Yunan Tuhaf Dalgası’nın nevi şahsına münhasır yönetmeni Yorgos Lanthimos, adeta masalların büyülü gerçekçiliğine yaklaşan hikâyelerinin ardından bu kez gerçekten oldukça büyüleyici olan, resimli dünyasıyla akılları baştan alan, tıpkı her ne kadar çocuklar için olduğu düşünülse de aslında yetişkinlerin dünyasına hitap eden, birçok klasik eserle aynı yerde duran bir masal anlatıyor. Kırmızı Başlıklı Kız’ın, Rapunzel’in, Külkedisi’nin, Alis Harikalar Diyarında’nın feminist bir tezahürünü sunan Poor Things (2023); Alasdair Gray’in 1992 yılında yayımlanan ve pek çok ödül ile birlikte büyük bir okuyucu ilgisine mazhar olan aynı isimli romanının serbest bir uyarlamasıdır. Yorgos Lanthimos’un bir önceki filmi The Favourite’de (2018) birlikte çalıştığı senarist Tony McNamara tarafından uyarlanan hikâye, aslında birçok eserden nüveler taşımakla ön plana çıkıyor. Lakin masallardan da öte mitolojik bir referans noktası olduğunu da pekâlâ ekleyebiliriz. Poor Things’in Joseph Campbell’ın Kahramanın Sonsuz Yolculuğu ile olan benzerlikleri de azımsanacak gibi değildir. Fakat kendisi de bir modern mitolojik hikâye olan Mary Shelley’in Frankenstein Ya Da Modern Prometheus isimli eseri, en çok öne çıkan esin kaynaklarından biridir.

Adeta bir Tanrı gibi baştan bir varlık yaratma fikri denilince ilk akla gelen Mary Shelley’in eserinin baş kahramanı Victor Frankenstein’dir. Frankenstein, annesinin kaybının ardından yas duygusuyla baş edebilmek için kendini bilimsel araştırmalara adar. Ölüm; onu diriltmeye, can vermeye, yaratmaya yönlendirir. Üniversitede kimya ve diğer bilim dallarıyla ilgili aldığı eğitimlerle, cansız varlıklardan canlı varlıklar yaratmayı amaçlar. Ve çeşitli cesetlerden parçaları birleştirerek elde ettiği devasa bir bedene hayat vermeyi başarır. Fazlasıyla iri, parçalı bir yapıya sahip olduğu belli olan bu varlık, yaratıcısı tarafından bile korku ve tiksintiyle karşılandığı için bir isme bile sahip olamamış, hayatta isimsiz, sevgisiz, yapayalnız bir yaşantıya mahkûm edilmiştir. Bu da yaratıcısına öfke duymasına sebep olmuştur.

Frankenstein’in canavarı; ötekileştirilmiş, hayatta acıdan başka bir şeyle karşılaşmamış, bedeninden ve varlığından büyük bir pişmanlık duymuştur. Frankenstein’in yaratığı, hayatta sürekli acıya ve yokluğa uğramış tüm insanlığın bir temsilidir aslında. Defalarca sinemaya uyarlanmış ama en çok 1931 yılında James Whale’nin yönettiği Frankenstein filmiyle akıllarda yer eden Frankenstein’in canavarı/yaratığı acı çekmek üzere yaratılmış ve can acısıyla şiddet uygulayarak baş etmeye çalışmış bir zavallıdır. Alasdair Gray ise Mary Shelley’in trajik hikâyesini bambaşka bir noktaya taşımıştır.

Gray’in Poor Things isimli eserinin kahramanlarından Godwin Baxter (Williem Dafoe), Frankenstein’ın yolundan giden ama onun yaptığı hataları yapmayan bir yaratım sürecine girer. Godwin, bir bilim insanı olan babası tarafından çeşitli deneylere maruz kaldığı için adeta Frankenstein’in canavarına benzemiştir. Canavar, parçalardan birleşip bütün hâlini almışken Godwin; bütünden parçalı bir yapıya geçmiştir. Babası -bir nevi Tanrı- tarafından türlü işkencelere uğramış, annesini kaybetmiş ve hayatta başka kimsesi olmamış Godwin’in Frankenstein’in canavarı ile olan benzerlikleri yadsınamayacak kadar çoktur. Fakat Godwin, kendi eserine bambaşka bir hayatı reva görür.

Bir İsim, Bir Birey: Bebek Bella Baxter

Godwin Baxter, henüz intihar etmiş olan hamile bir genç kadını aynı şekilde hayata döndürmek yerine karnındaki bebeğin beyni ile bedenini birleştirerek yepyeni bir birey yaratır. Zira, Viktoria isimli kadın, var olan hayatına devam etmek istemediği için intihar etmiştir. Bu nedenle Godwin, onu tekrar aynı bedende ve aynı zihinde dünyaya getirmenin doğru olmadığını düşünür. Yaratıcı, ona mutlu ve yepyeni bir hayat sunmak ister. Tıpkı fâni dünyada mutlu olmayan kullar için vaad edilen öteki dünya (cennet) gibi.

Godwin’in yaratısı, Frankenstein’in yaratısından oldukça farklıdır. Bu defaki; genel geçer güzellik algısına uygun, beden ölçüleri, yüz güzelliği ile birçok erkeği baştan çıkarabilen yaratıdadır. Ayrıca yaratıcısı tarafından fazlasıyla sevilen, kollanan, her şeyin en iyisinin sunulduğu biridir. En başta ona bir isim verilmiştir. Modern toplumda bir birey olabilmenin ilk koşulu isimdir. Üstelik Viktoria Dönemi’nde genelde soylu erkekler, soylu olmayan kadınlarla evlilik dışı birlikteliklerinden çocuk sahibi olduklarında çocuklarına kendi soy isimlerini bile genelde vermezlerken Godwin, hem babası hem de yaratıcısı olduğu bebeğe/kız çocuğuna/genç kadına/kadına Bella Baxter (Emma Stone) ismini vererek onu hayatına, topluma, insanlığa tamamıyla kabul ettiğini gösterir.

Kadının Bedeni, Kadının Zihni, Kadının Kararı: Çocuk Bella Baxter

Bella, henüz evin içinde hapis hayatı yaşarken bile keşfetmeye çok açık yetişkin bedeninde bir çocuktur. Godwin’i ameliyat yaparken, çalışırken izleyen, bizzat kendisine oyuncakmışçasına verilen ameliyat aletleri ve kadavralarla dilediği gibi oynayan cesur ve gözü pek bir çocuktur. Okumaya, öğrenmeye ama en önemlisi deneyimlemeye çok açtır. Bella, dışarıya neredeyse hiç çıkmadığı ve dışarıdan da Max McCandles haricinde kimsenin gelmediği bir dünyada toplumsal normlardan kelimenin tam anlamıyla bihaber yaşamaktadır. Godwin, Bella’ya elzem olduğunu düşündüğü bilimsel bilgiler dışında hiçbir şey öğretmeye gerek görmemiştir. Patriarkal toplumun “medeni hayat” adı altında özellikle kadınlara karşı geliştirdiği kuralların ise adını bile anmamıştır. Toplumsal cinsiyet algısının gelişmesine ilişkin hiçbir faktör etrafında bulunmamaktadır. Oyuncakları olmadığı için kız oyuncaklarıyla kirletilen bir şeması oluşmadığı gibi o dönem erkek mesleği olan doktorlukla çocuk yaşta tanışmış ve tek oyuncak olarak da o mesleğin alet-edevatını kullanmıştır. Yine toplumun dayattığı beden, güzellik algısına da sahip olmadığı için herkesin bakmaktan imtina ettiği babası Godwin’i oldukça güzel bulur. Bella, modern hayatın tüm normlarından habersiz, yaratıcısıyla da bedeni ile de barışık ve bolca temas halinde olduğu bir çocukluk yaşar.

Erkek egemen toplum tarafından kadınların zapturapt altına alınması adına koyduğu kurallar, en başta kadın bedenini esir almak üzerine temellenmiştir. Kadının kendine ait olan ve dilediği gibi müdahale edebileceği bedeni, geçmişten gelen sözlü kurallarla parsel........

© Film Hafızası