Kapitalizmde iş ve iş yeri organizasyonunun temelinde işçinin denetimi bulunur. Tüm iş türlerinde sermaye sınıfının önceliği, kâr oranlarını yükseltmek, üretim temposunu artırmak, verdiği ücret karşılığında işçiyi daha fazla çalıştırmaktır. Bu doğrultuda, kol emeği ya da zihin emeği fark etmeksizin işçiyi işin ve üretim araçlarının dolaysız bir “uzantısı”na dönüştürmeye yarayan teknolojik yöntemlerden yararlanılır.

Kapitalizm ile bilim arasındaki korelasyon neticesinde, üretici güçlerin gelişimi hızlanırken, işçi sınıfının bilinç ve örgütlülük düzeyine göre bağımlılık ilişkilerinin de karakteri şekillenir. Çalışanlar ne kadar örgütsüz ve kolektif siyasal hareket kabiliyetinden ne kadar yoksunsa, bağımlılık ilişkisi o oranda derinleşir. Ücret ilişkisi, başlı başına bağımlılığın en büyük faktörlerinden birisidir ancak günümüz kapitalist iş organizasyonlarındaki işçiye özel veya mekansal denetim-kontrol mekanizmaları işçileri “modern kölelere” dönüştürür.

Marx, işçinin bağımlılığına işaret ederken “Romalı köle zincire vurulmuştu, ücretli işçi ise sahibine görünmez iplerle bağlıdır” diye yazmıştı. “Görünmez ipler” deyimi, günümüzde üretici güçlerin gelişmesine paralel, mutlak sömürü ve kontrol için dijital Taylorizmle güçlendirilen denetim ve gözetleme sistemlerine evrilmiş durumdadır.

Şirketler, rekabet gücünü ve kârını artırmak amacıyla çok işi az işçiye yaptırıp, az işçiyi de düşük ücretlerle ve uzun süre çalıştırarak mutlak artık değer sömürüsünü yoğunlaştırırlar. Öte yandan göreli artık değer sömürüsünü derinleştirecek her türlü yöntemi de üretime entegre ederler. Kapital’de belirtildiği üzere “Mutlak artık değer üretimi, tamamen iş gününün uzunluğuna bağlı” iken “Göreli artık değer üretimi, işin teknik sürecini ve toplumun bileşimini kökünden değiştirir”. Bu çerçevede Taylorist etüt ve rutinlerin temelinde bulunan “İşçiyi vasıfsızlaştırma”, “İşin bilgisini işçiden koparma”, “İş yerinde üretime harcanmayan ölü zamanı yok etme”, “İşçiyi örgütsüzleştirme” çabaları dijital versiyonlarıyla karşımıza çıkar.

Dijital Taylorizm, geleneksel Taylorist ögeleri içererek bunları bir sonraki aşamaya taşıyan; yazılımlar, algoritmalar, optik ve elektronik kontrol sistemlerinden oluşan; iş yeri organizasyonunu daha katı........

© Evrensel