Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yeni bir ürün ortaya koydu: Sosyoekonomik Seviye (SES) araştırması. İlki 2023 referans yılı için yapılan araştırma 2022, 2023 ve 2024 yıllarını kapsıyor ve bu yılların ortalamasını yansıtıyor.

Araştırma önce her hane için bir SES skoru hesaplıyor ve sonra bunu toplulaştırarak il, ilçe ve Türkiye düzeyinde ortalama SES skorları hesaplıyor. Ayrıca her üç düzey içinde de hanehalklarının SES skorlarına göre dağılımını ortaya koyuyor. 7 seviye şeklinde ayrıştırılan bu veriler de il, içe ve Türkiye düzeyinde haneler arası sosyoekonomik dengesizliklerin boyutunu ortaya koyuyor.

Bu verinin sonraki yıllarda ortaya çıkan sonuçları hem il, ilçe ve Türkiye düzeyinde sosyoekonomik seviyenin nasıl geliştiğini, dalgalandığını izleme imkanı verecek; hem de her üç düzeyde sosyoekonomik seviye dengesizliklerinin artma veya azalmasını izleme imkanı verecek.

Bu haliyle politika yapıcılar, bürokratlar, üniversiteler, sosyal bilimciler, araştırmacılar için yararlı bir veri seti olmaya aday bir çalışma. Ancak bu noktada bizce üzerine gidilmesi gereken bazı soru işaretleri de var.

Araştırma tamamen idari kayıtlara dayanıyor ve 26 milyonu aşkın hanehalkının tamamını kapsıyor. Bu özelliği çalışmanın en güçlü yanını oluşturuyor. Ama diğer taraftan araştırmanın bir zaafı haline de geliyor. Buna birkaç örnek vermek istersek şunlara işaret edebiliriz:

- SES hesaplamasında yüzde 50 ile en yüksek ağırlığa sahip olan eğitimde hanede yaşayan kişilerin tamamladıkları eğitim düzeylerinin yıl olarak ortalaması esas alınıyor. Bu konudaki idari kayıtlar 25 yaş ve üzeri yaşlar için derlenmiş durumda. Bu durumda 25 yaş altında olup da üniversite mezunu olan bir kişi hesaplamaya giremiyor. Sözkonusu hanehalkının tamamı 25 yaş altı gençlerden oluşuyorsa, bu hanenin eğitim skoru sıfır olarak hesaba giriyor.

- Gelirler tarafında idari kayıtlar, doğal olarak kayıtdışı gelirleri kapsamıyor. Bu nedenle SES hesaplarında yüzde 30 ağırlığa sahip gelirler bileşeni tarafında kayıtdışı gelirler, haneler arası transferler, gelir vergisi beyanlarına girmemiş kira ve faiz gelirleri SES hesabına yansımıyor. Oysa bu şekilde idari........

© Ekonomim