Nehna, Arapça’da biz anlamına geliyor. Antakya’da bir araya gelmiş Ortodoks, Rum Ortodoks, Arap Ortodoks, Arapça konuşan Ortodoks olarak anılan ve adı tam olarak konulmamış bir topluluğun bu isimde bir platformları var. Adı, nehna[2], söylemiştim “biz” anlamına geliyor.

Biz’in şu günlerde tam olarak nerede aranması gerektiği, neye tekabül ettiği, dokunduğu yerde bıraktığı iz muammadır. Muhtemelen o iz dağılmakta olduğundan, o izin peşine düşmek inşaat ve yeniden yapım sesleri arasında imkansızlaştığından... Ama bir şeyin izlerini aramazsanız unuttuğunuz da epey büyük ve sistematik bir yalandır. Bugün 6 Şubat 2023 depreminin yıldönümü ama hükümetin yeni açılan ihaleler, yeni peyda olan müteahhitler aracılığıyla yeniden yapıma başladığı şu günlerde, depremin izinin hayatta kalan ya da kaybolan insanlarda değil de yerel seçimler için oy görünümünde hatırlatılmaya çalışıldığı, koca bir ülkenin 22 yıllık bir siyasal iktidar tarafından ikincil travmaya maruz bırakıldığı bir yıldönümü bu. Yıl dönmese de olurdu bu şekilde tabii, ama siz izlerini iş makineleriyle silmeye çalışsanız da “Yaramız var hiç geçmeyecek! İzi de yok üstelik, yeri tüm bedenimiz.”[3]

Nehna paylaştı, Elizabet’ın bahurunu.[4] Onlar, geçip giden ruhların, ölenlerin arkasından bir daha bu acıların yaşanmaması için bahur yakıyorlardı. Ağıt yakmakla bahur yakmak arasında muhakkak bir ilişki, bir bağ vardı tabii ama bir yandan da toplumsal ve kolektif olarak sahiplenilmesi gereken yasımız, devlet tarafından sanki kişisel ve tekil birer vakaymış gibi her bir ailenin iç işine hapsediliyordu. Gökçer Tahincioğlu’nun deprem bölgesinden yaptığı haberleri izlemiş miydiniz?[5] Deprem gününde bindirildiği ambulanstan beri haber alınamayan Merve Ateş’in ailesini bazen emniyet arayıp soruyormuş: “Buldunuz mu?”[6] diye. Yasın sadece kişisel değil, toplumsal ve kamusal olduğunu unutuyorsunuz böylece, bahur yakmak gibi, ağıt yakmak gibi sizin kendi tekil ve adli meseleniz oluyor. Yani siz kaybınızı bulmakla yükümlüsünüz.

6 Şubat 2023’ten beri sistematik olarak bir iz kaybettirme politikası işlendi. Bu izler bazen enkazın altında, bazen iş makinelerinin sesinde, bazen oy sandığının gölgesinde kaybedildi. Antakya’da Cebrail Mahallesi’ndeki Emlak Bank Konutları’nda 96 daireden oluşan 6 blok yıkılmıştı, 400 kişinin yaşadığı bloklarda 370 kişi yaşamını yitirdi. Hakkında gözaltı kararı verilen binanın müteahhidi Mehmet Özat izini kaybettirdi. Nasıl izinin bulunduğunu hatırlar mısınız? Kasım ayında depremde yakınlarını kaybeden iki depremzede Ankara’da bir alışveriş merkezinde gezerken gördü Mehmet Özat’ı. Yakalarından tutarak, kaçmasın ve tekrar izini kaybettirmesin diye adeta kolluk görevlisi gibi ona yapışarak yakalattılar Özat’ı.[7] İz böyle bir şeydir çünkü, bazı şeylerin izlerini fiziksel olarak silmeye çalışsanız dahi, iz eğer o insanların tüm bedeni olmuşsa onu kaybettiremezsiniz. İdarenin tüm kusur sorumluluğunu örtbas ederek hikayeyi sanki yeniden yazıyor, şehirleri baştan imar ediyormuşsunuz gibi insanların acılarını sahipsiz bırakırsanız, izler iz olarak kalmazlar. Onlar beden olurlar, “hatta bir ağırlığı var, mesken edindi bedenimizi, 1 yıl oldu hâlâ gitmedi.”[8]

Marguerite Yourcenar’ın bir öyküsünde geçer, “yasal acılar danışmanı”.[9] Kolektif yasın, toplumsal ve kamusal acının bu kadar sahipsizliğe terk edildiği bu coğrayaya pek uymuyor sanırım, çünkü acılar hep devlet dışı bir yere düşüyor. Ama öte yandan depremi bir mücbir sebep değil, bir kamusal mesele olarak ısrarla vurgulamak da gerekiyor. Çünkü Türkiye’nin Osmanlı Devleti’nden beri bir yapboz haline getirilmiş dağınık deprem mevzuatı bile depremin bu kadar hesapsız ve cezasız bırakılmasına cevaz vermiyor. Depreme ilişkin devletin yükümlülükleri burada dahi depremden önce yerine getirilmesi gereken kolluk faaliyetleri, deprem sırasındaki arama kurtarma ve koruma eylemleri ile depremden sonrayı kapsayan çoklu bir yapılanmayı gerektiriyor.[10] Bu da enkaz kaldırmadan, depremzedelerin can ve mal güvenliğine kadar bir dizi yükümlülüğü imliyor ama öte yandan bugün........

© Birikim