İnsanoğlu eski çağlardan itibaren bedeni ve ruhi rahatsızlıklarını tedavi için çeşitli bitkileri kullanmayı denemişler ve kendilerini sihirli bir biçimde iyileştiren bitkilerin olağanüstü güçlerine inanıp uygulama alanına sokmuşlardır.

Bu bitkilerden biri de yöreden yöreye üzerlik, yüzellik ya da yüzerlik biçiminde ağız farklılığı ile söylenen üzerlik otudur. Isparta, Elazığ, Sivas ve Kayseri’de üzerlik; Amasya, Tokat, Niğde’de yüzerlik denen bitki; diğer Türk boyları arasında Uygur Türkçesinde adrasman, Kazak Türkçesinde adırıspan, Özbek Türkçesinde isirik, Kırım Türkçesinde ozerlik, Kıpçak Türkçesinde yüzerlik, Azerbaycan Tükçesinde ise üzerlik olarak yer almaktadır.

Bazı kayıtlarda Miladi birinci yüzılda Anadolu’da yaşamış ünlü hekim Dioscorides’in yüzerlik tohumundan ilaç yaptığı, Hindistan’da köklerini kaynatıp içirilerek solucan düşürücü, tohumlarını da sıtma, frengi ve basur hastalıklarının ilacı olarak kullanıldığı işaret edilmektedir.

Geleneksel tıpta; kurt düşürücü, adet söktürücü, uyuşturucu, terletici ve yatıştırıcı olarak kullanılan üzerlik otu dikkat çeken önemli bitkiler arasındadır.

Hz. Peygamber'in hadisinde de adı geçen ve ilaç olarak kullanılan ot üzerlik otudur. Hz. Ali’nin uğradığı bir mezarlıkta, ölenlerin bir kısmının nazardan öldüklerini hissetmesi üzerine “Hiç mi üzerlik otu bulamamışlar tütsülemek için” biçiminde söylediği söz üzerlik otunun nazara iyi geldiğinin işaretidir.

XV. yüzyıla ait bir tıp kitabında, üzerlik bitkisinin boğaz ve karın ağrılarına karşı, bağırsak rahatsızlıklarında, siğilin tedavisinde, ağrı kesici ve ateş düşürücü olarak kullanıldığı belirtilmiştir.

Günümüzdeki bazı araştırmacıların, üzerlik bitkisinin yararları konusunda önemli saptamalarda bulunduklarına dair yazılara rastlanmaktadır.

İçerdiği maddelerin merkezî sinir sistemine etki ettiği ve depresyona karşı etkili olduğu bildirilmekte, tohumların yanması ile ortaya çıkan dumanın bakteri, parazit ve küflerin gelişimini engellediği işaret edilmektedir.

İki su bardağı suya bir yemek kaşığı üzerlik tohumu ekleyip iki dakika kaynatıp, yedi dakika demlenmesini bekleyip süzgeçle süzülüp oluşturulan üzerlik otu çayı, bel ve baş ağrılarını dindirir, gözleri kuvvetlendirir, kalp çarpıntısını önler, sinirleri teskin eder, kan pıhtılaşması, damar tıkanması gibi hâllerde çok etkili olur. Ayrıca bayılma, sersemleme, yorgunluk ve hâlsizlik........

© Yeniçağ