Zaruretin Tarifi

Zaruret, sözlükte zorunluluk, çaresizlik, muhtaçlık, şiddetli ihtiyaç, aşırı yoksulluk, mecburiyet, zorunda olmak demektir. Fıkıhta ise, yasak edilmiş ve haram kılınmış olan bir fiilin işlenmesini geçici olarak mubah kılan özürdür.

Zaruretlerin haramları mubah kılması hükmü Kur’ân’a dayanır. Kur’ân, hemen her haram hükmünü bildiren âyette, hükmün ardından, “Kim darda kalırsa...”1, “Açlıktan darda kalan...”2,”Darda kalan...”3 ifadeleriyle zaruret içine düşenleri şefkatli kucağına alır, onları haramdan, günahtan ve günah baskısından korur.

Zaruretin sınırını ayet ve hadislerden aldıkları doğru işaretlerle mezhepler çizmiştir. Hanefî mezhebine göre zaruretin sınırı, “kişinin, farz olan ibadetleri yapmaya güç yetiremeyecek kadar zayıf düşmesidir. Bu mezhepte, “Zaruret halinde ölmeyecek kadar haramdan yemekte bir beis yoktur” denmiştir.

Şafiî mezhebine göre ise kişi zaruret halinde haramdan tıka basa yiyemez; ancak hayatta kalacak kadar yemesine ruhsat vardır.4

Hanbelîler, Mâlikîler ve Şafiîler zaruret halini şöyle formüle etmişlerdir: “Lokma boğaza takılıp kalırsa, ölüm tehlikesini atlatmak için içecek su bulamazsa, içki câiz olur.”5 Kurtubî, bunun hikmetini şöyle açıklar: “Zaruret halinde........

© Yeni Asya