“Bâb-ı âli nezdindeki ABD elçisine, Çanakkale ve İstanbul Boğazlarından geçiş üzerindeki sınırlandırmaların kaldırılması ve Boğazlarda her sınıftan geminin seyrüseferine izin verilmesi için Sultan’ın hükûmetine baskı yapması talimatının ABD Başkanı tarafından verilmesi kararlaştırılmıştır.” Yukarıdaki satırlar ABD Temsilciler Meclisi’nin 6 Temmuz 1868’de aldığı bir karar metninden alıntı. Temsilciler Meclisi’nin bu talebinden sonra 1868 yazında ABD’nin Avrupa Filosu komutanı David Farragut, Frolic adlı bir savaş gemisiyle Çanakkale Boğazı’ndan geçerek İstanbul’a geldi. Rusya ve İngiltere buna ses çıkarmadılar. Ama hemen ardından Avrupa Filosu’nun sancak gemisi Franklin’in de Çanakkale Boğazı’ndan geçmek istemesi büyük bir kriz doğurdu. Zira o tarihte Boğazların statüsünü düzenleyen Paris Antlaşması, savaş gemilerinin boyutlarına sınırlama getirmişti. Franklin, belirlenen sınırların üzerinde bir büyüklüğe sahipti. Rusya ve İngiltere büyükelçilerinin itirazlarına rağmen, ABD’nin İstanbul Büyükelçisi Edward Joy Morris’in ısrarlı talepleri üzerine Sultan Abdülaziz Paris Antlaşması’nın ilgili maddesini Franklin’in geçişi için bir süreliğine askıya aldı. Bu jestin arkasında Osmanlı Devleti’nin ABD’den silah almasına engel çıkarılmaması arzusu yatıyordu. Nitekim 1867’de Washington’daki ilk Osmanlı Elçisi olarak görevine başlayan Edward Blacque Bey’e Bâb-ı âli tarafından verilen talimatta, İngiltere ve Fransa’dan satın alınamayan silahların yerini doldurmak üzere ABD’den mümkün olan en yüksek miktarda silah alınmasının temin edilmesi talebi vardı. Franklin savaş gemisinin Çanakkale Boğazı’ndan geçerek İstanbul’a gelmesine -istisnai olarak- izin verilmesinin ardından, 1869’da Osmanlı Devleti ABD’den en kapsamlı silah alımını gerçekleştirdi. 239 bin adet Springfield ve Enfield marka piyade tüfeği o zamanın parasıyla 1 milyon 331 bin dolar karşılığında satın alındı. Rusya ve İngiltere, Karadeniz’e sahildar olmayan ABD’nin kendilerinin bölgedeki çıkarlarını tehdit edecek şekilde hareket etmesinden büyük rahatsızlık duymuşlardı. Franklin’in ziyaretinin ardından Osmanlı Devleti’ne........

© Türkiye