İsrail’in Gazze’deki katliamı sürerken Türkiye 1948’den bu yana hiç yapmadığı bir şeyi yaparak bu ülkeyle ticaretini tamamen durdurdu. Türkiye-İsrail ilişkilerinin 75 yıllık tarihinde diplomatik ilişkilerin seviyesinin düşürülmesi, kınama notaları verilmesi, devlet adamlarının sert açıklamalar yapmaları gibi çok sayıda tepki şekline şahit olunmuştu. Ticaret ise devam etmişti. Kadın, çocuk demeden İsrail’in Filistinlileri hedef alan en acımasız katliamı Ankara’nın tavrını çok daha üst bir seviyeye taşımasının yolunu açtı. İki ülke arasındaki ilk ciddi kriz İsrail’in, İngiltere ve Fransa’yla birlikte 1956’da Süveyş Kanalı’na saldırması ve Gazze’yi işgal etmesi sırasında yaşanmış, Türkiye İsrail’deki elçisini geri çekmişti. Türkiye’nin o dönemde hangi saiklerle ve ne şekilde hareket ettiğini, İsrail’in karşılık olarak neler yaptığını araştırmacılara açık arşiv belgelerinden okuyarak, bugünle mukayese yapma imkânımız var. Süveyş saldırısı, başta Mısır olmak üzere Arap ülkelerinde İsrail ve destekçilerine karşı tepkinin yükselmesine sebep olmuştu. Bağdat Paktı üyeleri Irak ve Pakistan da Türkiye’den İsrail’le ilişkilerini kesmesini istiyordu. Ankara hem başta Mısır olmak üzere Arap ülkeleriyle ilişkilerinin daha fazla gerilmesini önlemek hem de Irak ve Pakistan’la anlaşmazlığa düşmemek için 24 Kasım 1956’da Filistin meselesi çözülene değin Tel Aviv’deki elçisi Şevkati İstinyeli’yi merkeze çağırarak, diplomatik temsilciliğini maslahatgüzarlık seviyesine indirmeye karar verdi. Bu adımı atarken Dışişleri Bakanlığı, İsrail’le ilişkilerin “kesilmediğini” sadece “kısıldığını” özellikle vurguladı. Dışişleri Bakanlığı’ndan Tel Aviv Elçiliği’ne 24 Kasım 1956’da yollanan yazıda, “Türkiye’nin İsrail ile normal siyasi ve ticari ilişkilerini idame ettirmesinin Arap memleketlerini kışkırttığı ve Türkiye hükûmetini müşkül duruma düşürdüğü” belirtilmekteydi. Bakanlığa göre Türkiye’yi İsrail’le ilişkilerinde zor duruma düşüren sadece Kanal saldırısı değildi. “İsrail hükûmetinin Kudüs’e nakledilmesi, Filistin meselesinde İsrail’in gerek sınırlar gerek mülteciler........

© Türkiye