Ortadoğu’da devletlerin toprak bütünlüğü ve egemenlik kapasitesi, son yirmi yılda sistematik biçimde aşındırılmıştır. Irak’ın 2003 sonrası fiilen federal bir yapıya dönüştürülmesi, bu sürecin ilk ve en belirgin örneğini oluşturmuştur. Suriye’de yaşanan iç savaş ise bu modelin ikinci aşamasını temsil etmektedir. Suriye devleti, askeri müdahaleler, vekil güçler ve bölgesel aktörlerin müdahil politikaları sonucunda merkezi otoritesini büyük ölçüde kaybetmiştir.

Bu çözülme sürecinde Türkiye, resmi söylemde Suriye’nin toprak bütünlüğünü savunduğunu ilan etmiş; ancak sahada izlenen askeri, istihbari ve diplomatik pratikler bu söylemle çelişen sonuçlar üretmiştir. Ankara’nın Esad yönetimini devirmeyi hedefleyen politikası, devlet dışı silahlı yapıların güçlenmesine doğrudan zemin hazırlamıştır.

Özellikle HTŞ ve onun lideri Colani, Türkiye’nin kontrol ettiği veya nüfuz alanı oluşturduğu bölgelerde fiilen meşrulaştırılmış, askeri ve istihbarat koruma şemsiyesi altına alınmıştır. Bu durum, Suriye’de merkezi devletin alternatifi olarak radikal ve parçalı yönetim biçimlerinin ortaya çıkmasına yol açmıştır.

Aynı süreçte SDG/PKK yapılanması, ABD desteğiyle Suriye’nin kuzeyinde kurumsallaşmış; bu yapı, HTŞ kontrolündeki alanlarla dolaylı biçimde dengelenmiş ve sonuç olarak Suriye fiilen bölünmüştür. Türkiye’nin bu iki yapıyı aynı anda denge unsuru olarak kullanması, üniter devlet yapısının ortadan kalkmasını hızlandırmıştır.

IRAK KÜRDİSTANI MODELİ VE TÜRKİYE’NİN STRATEJİK KABULLENİŞİ

Irak Kürdistanı’nın ortaya çıkışı, Türkiye açısından yalnızca dışsal bir gelişme değildir. Ankara, 1991’den itibaren oluşan fiili Kürt yönetimini zamanla tanımış, ekonomik ve siyasi ilişkilerle bu yapıyı güçlendirmiştir. Bu süreç, Kürt özerkliğinin bölgede kalıcı bir yönetim modeli olarak yerleşmesini sağlamıştır.

Türkiye’nin KDP ve YNK ile kurduğu derin ilişkiler, Kürt siyasal alanını zayıflatmak yerine kurumsallaştırmıştır. Enerji anlaşmaları, sınır ticareti ve güvenlik iş birlikleri, Irak Kürdistanı’nı Ankara açısından vazgeçilmez bir ortak haline getirmiştir.

Bu deneyim, Suriye sahasında........

© Turkish Forum