Doğu Türkistan'daki Müslüman vakıflarına ne oldu?
Doğu Türkistan’daki Müslüman vakıflarına ne oldu?
Doğu Türkistan’daki vakıfların akıbeti, Türkiye’deki vakıfların durumuyla paralellik gösterir. Bundan dolayı bu yazıyı kaleme aldım. Dünyanın her yerinde yapıldığı gibi, Doğu Türkistan’da da Çin Komünist Partisi, yerli Müslüman işbirlikçiler bularak, Müslüman vakıflarını ‘reform’ adı altında yağmaladı. En başta yağmalanan müessese, hamisi olmadığı için, vakıflardı. Çin, İslami sermayeyi kendi kontrolü altına alabilmek için, eski mollaların gücünü kırdı; masraf getiren İslami geleneklerin büyük kısmını ortadan kaldırdı; zenginliği kendisiyle işbirliği yapacak çok az sayıdaki Müslüman işbirlikçi ile tarikatlara verdi. Çin Komünist Partisi, 1950’den sonra böylece Doğu Türkistan’da hem İslam’ı hem de zenginliğini kontrol altın almayı başardı. Amerikan tarihçi James A. Millward, bu soruya şöyle cevap veriyor: ‘Doğu Türkistan’ın hemen her yerinde Müslümanlar mevcuttu. Komünizmle mücadelede, Büyük Güçler, ne yazık ki, İslam’ı kullandılar. Çünkü her ikisi de nüfuz ve güç kazanmak için sosyal, siyasi, hukuki ve ideolojik olarak rekabet içine sokuldular. Çin Komünist Partisi, 1950’lerin başında Doğu Türkistan’daki İslam’ı kontrol altına almaya başladı. Mektep ve medreselerdeki İslami eğitim 1950’lere kadar devam etti. Her iki eğitim kurumuna da izin verilmesinin nedeni, Çin’in bu tür İslami kurumlarla işbirliği yapma ihtiyacından kaynaklanıyordu. Çin, Müslüman halkın huzurunu bozmak ve kendisine karşı kışkırtmak istemedi. Sincan’daki İslam, yekpare bir yapı değildi. İslam’ı temsil eden kadılar,........
© tarihistan.org
visit website