Diğer

T24 Haftalık Yazarı

25 Haziran 2024

Geçtiğimiz hafta sosyal medyada benim için, yalnız olmadığımı düşünüyorum, içinde yaşadığımız yüzyılın en büyük düşünür ve entelektüellerinden biri olan Noam Chomsky'nin ölüm haberi aniden yayılmaya başladı ve bunu takip eden kısa süre içerisinde sosyal medya pek çok anma mesajlarıyla doldu. Elbette bu mesajlardan birisi de bana aitti.

Ancak kısa bir süre sonra fark edildi ki bu haber yalandı ve Chomsky ölmemiş, aksine hastaneden taburcu edilmişti. Bizler de içinde son yılların en yaygın problemlerinden biri olan yanlış bilgi (misinformation) yayılımının ya da daha teknik tâbiriyle infodeminin kurbânı olmuştuk. Aslında bu kavrama pek yabancı sayılmayız. Çok değil, 3.5 sene önce hayatlarımıza ani bir giriş yapan ve belki de pek çok şeyin değişimine yol açan COVID-19 döneminde sosyal medyada özellikle yoğun bir infodemi "salgını" yaşanmıştı. Özellikle o dönemden itibaren, sosyal medya platformu olan X'te görüntülenme sayısına göre para kazanma imkânının da var olmasıyla bu salgın hâla devam ediyor.

Dünya Sağlık Örgütü, infodemiyi kriz anlarında sırasında dijital ve fiziksel ortamlarda yanlış veya yanıltıcı bilgileri içeren çok fazla bilginin yayılması olarak tanımlıyor. Özellikle sağlık bağlamında ele alındığında bu durumun, sağlık otoritelerine duyulan güvensizlik ile halk sağlığı tepkisini zayıflatarak sağlığa zarar verebilecek kafa karışıklığı ve risk alma davranışlarına neden olacağının altını da çiziyor.

Ancak infodemiyi sadece sağlıkla bağdaştırmak elbette doğru değil, çünkü yanlış bilginin yayılımı sadece sağlık alanı için geçerli değil. Bu noktada yanlış bilgi kavramını açmak gerekiyor, çünkü her ne kadar aynı gibi görünse de bu başlık altında ayırt edilmesi gereken bazı kavramlar karşımıza çıkıyor.

Bilgi Üniversitesi'nden Prof. Dr. Emre Erdoğan ve Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci'nin yürüttüğü "'İnfodemi' ile Etkin Mücadele İçin Bireylerin Yanlış Bilgi Karşısındaki Tutumlarının ve Bu Tutumların Belirleyicilerinin Araştırılması: COVID-19 Örneği" başlıklı çalışmada, yanlış bilgi türleri üç farklı tanımda ele alınıyor ve her bir tanım, bilgilerin farklı niyetlerle nasıl yayıldığını ve kullanılabileceğini açıklıyor. Bu tanımlar aşağıda verilmiştir.

Bu tanımlar bağlamında, kurbânı olduğum(uz) Chomsky hadisesini yanlış bilgi (misinformation-mezenformasyon) olarak kabul edebiliriz.

Ancak bu kavram ve etkileri yazının girişinde bahsettiğim kadar masumane değil. Dünya Ekonomik Forumu'na göre, yanlış bilgi (misinformation-mezenformasyon) global risklerden biri olarak kabul ediliyor ve şüphesiz sosyal medya bu riski yaratan ve/veya büyüten en temel faktörlerin başında geliyor.

Günümüzde sosyal medyanın gücü ve etkisi giderek arttığı yadsınamaz bir gerçek. Bu platformlar, bilgilerin paylaşımını ve yeniden paylaşımını kolaylaştıran bot mimarileri ve bilgilerin görünürlüğünü arttıran algoritmaları ile yanlış........

© T24