Bu köşede üst üste iki yazıda, “neoliberal küreselleşmeden kopuş örneklerini inceledim. 1980 sonrasında Batı blokunda, hemen hemen istisnasız bir görüş birliğiyle benimsenen neoliberal küreselleşmeden aşamalı kopuş örnekleri değerlendirmekteydi.

2016, ABD ve (Britanya’nın öne çıkmasıyla) Avrupa’daki dönüm tarihidir. ABD’de Donald Trump’ın başkan seçilmesi, Britanya’da ise AB üyeliğinden çıkışın (Brexit’in) kararlaştırılması Batı blokunun bu iki lider ülkesinde farklı “kopuş” biçimleri başlattı. Göçmen karşıtlığı küreselleşmeye itirazların ortak hareket noktasıdır. Neoliberalizmin serbest ticaret ve sınırsız sermaye hareketleri ilkelerine itirazda Trump öne çıktı.

Fransa, Almanya ve kısmen Britanya’da ise kopuş liderliğini milliyetçi sağ partiler üstlendi. Merkez-Sol (sosyal demokrat/sosyalist partiler) ise neoliberalizme fanatik teslimiyete savrulmuşlardı. Tony Blair örneğini bugün Starmer devraldı. Batı’nın Merkez-Sol siyasetinde neoliberal küreselleşmeye karşı direnme-itiraz-kısmen kopuş örnekleri İspanya-Portekiz-Belçika sosyalist partileri ile sınırlıdır. Ukrayna savaşı, 19’ncu yüzyıl Avrupası’nın Rus fobyası kâbusunu hortlatmakta; Merkez partileri sürüklemektedir.

Bu ideolojik-siyasal kargaşa içinde Çin Halk Cumhuriyeti dingin bir yükselen güç olarak özgün bir konumdadır. Batı’da bu özgünlüğü ilk fark edenler, neoliberal küreselleşmeden kopuşu savunan Amerikalılar oldu. Nedeni ortadadır: Batı’da neoliberalizmin yükselişinin hemen arifesinde (1979’da) ÇHC lideri Deng Şiaoping, ülke ekonomisini daha sonra “neoliberal küreselleşme” olarak anılacak bir doğrultuda dönüştürecek radikal reformları hayata geçirdi.

Küreselleşme (“dışa ve yabancı sermayeye açılma”) ve neoliberalizm (“kısa dönemli kaynak tahsisinde piyasa mekanizmasının genişlemesi”) öğelerinden oluşan Çin reformlarının Batı’dan belirleyici bir farkı, uzun ve orta-dönemli kaynak tahsisinde merkezî planlama ile sağlanan uyumlu bir sentezdir. 1

Çinli iktisatçı Lifu Yen bu sentezin otuz yılda (1995-2024 döneminde) ürettiği nicel sonuçları özetliyor: Cari dolar fiyatlarıyla ölçülen kişi başına GSYH 607 dolardan 13445 dolara yükseliyor. Çin’i Siyah Afrika ortalamasından gelişmiş ülkeler ortalamasının alt sınırına taşıyan dinamizmi, dolarlı millî gelirde yıllık %8,7’lik ortalama büyüme oranıyla kırılan bir dünya rekoru özetliyor.

Ulusal fiyat düzeylerindeki farklılıkları dikkate alan DB’nin alım gücü paritesi hesabına göre Çin ekonomisinin büyüklüğü 2014’ten beri ABD’yi aşmaktadır. Cari döviz kurları ile millî geliri hâlâ ABD’nin........

© soL