Aslında, başlıktaki sorumun kapsamını biraz daha genişleterek “Türkiye’de bir vergi sistemi var mı?” diye de yeniden sorabiliriz.

Hazine ve Maliye Bakanlığı (belki de son senelerde Saraydaki Bütçe ve Strateji Başkanlığı) her sene kamu maliyesine meraklı kişilerin taleplerini bir ölçüde karşılayan Bütçe Gerekçesini yayınlar, gelecek senenin bütçesinin TBMM’ye gelmesinden hemen önceki günlerde.

2024 Bütçe gerekçesinde de Türkiye’nin vergi yükü hesaplaması var, vergi yükü demek bir ülkede bir sene içinde toplanabilen verginin (toplam kamu geliri değil) gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı demek; bu oran 2024 Bütçe Gerekçesinde 1998’den 2022’ye kadar verilmiş, hiçbir sene bu oran yüzde 20’yi bulmuyor, 2022 senesinde yüzde 18, ve bu oranda kısmi bir istikrar var, vergi gelirlerini arttırarak enflasyonla mücadele programı sonucu muhtemelen 2023 ve 2024 senelerinde vergi yükü bir parçacık yukarı yönlü kıpırdayacak ama her durumda çok düşük bir vergi yükü var ülkemizde, bu vergi gelirinin (toplam 8.3 trilyon TL) zaten 2.6 trilyon TL’si kamu personel harcamalarına gidiyor.

Gelir vergisi tahsilatı ise 1.2 trilyon TL olacak ama sıkı durun, bu gelir vergisi tahsilatının sadece 86 milyar TL’si beyana dayalı gelir vergisi tahsilatı olacak yani yaklaşık yüzde yedisi ancak, böyle gelir vergisi kanunu ve pratiği olamaz, olmamalı, yazının başlığına dönüyorum, bizim ülkemizde bir gelir vergisi sistemi yok gibi, olan da saçma sapan.

Peki ne yapmak lazım?

Malum, herkes ekranlarda tekrarlıyor her gün, toplam vergi gelirlerinin yüzde 69’u, diyelim yüzde yetmişi dolaylı vergilerden, KDV, ÖTV gibi kaynaklardan geliyor, bu demektir ki, yüzde yirmi dolayında olan vergi yükünün yüzde 70’i dolaylı vergi yükü; ancak, bu kabul edilemez oranı değiştirmek için mali nedenlerden dolaylı vergilerin miktarını düşüremeyeceğiz, yapabileceğimiz dolaysız vergileri arttırarak dolaylı vergilerin toplam vergi yükü içindeki payını azaltmak ve böylece de vergi yükünü yüzde otuza yaklaştırmak, başka türlü gerçek anlamıyla kamu hizmeti üreten bir devlet haline gelmemiz pek mümkün görünmüyor.

Yukarıdaki soruyu bir kez daha tekrarlamak gerekiyor, dolaysız vergilerde mutlak ve oransal artış, iktisadi etkinliği çok bozmadan nasıl sağlanacak gelir vergisi sisteminde?; Türkiye’de ciddi biçimde bir servet vergisine ihtiyaç duyulduğu kanısındayım ama servet vergisi gelir vergisi dışında bir kategori olduğu için bu sorunun bugün bir yanıtı olamaz.

Aklıma ilk gelenleri okurlarla paylaşmak istiyorum ama motokuryeler, garson bahşişleri gibi saçma sapan önlemlerle olmamalı bu.

Gelir vergisi sisteminin öncelikle teknikalite sorunları var, ancak bu teknikalite sorunları büyük ölçüde aşılabilir ise sistemin hakkaniyet boyutlarının tartışılabileceği kanısındayım; hakkaniyet sorunu derken bir vergi sisteminin daha sosyal demokrat ya da daha sağ politikalara, önceliklere mi hizmet edeceği tartışması çok önemli bir tartışma ama ancak teknikalite sorunları aşılabilir ise.

İlk aklıma gelen gelir vergisi sistemimiz içinde olan “basit usulde vergileme” (eski götürü usul) yanlışından artık geri dönmek ve tüm gelir vergisi mükelleflerini gerçek usulde........

© P24