Anne ve baba sözleri hayatımızda en çok kullandığımız sözler arasındalar. Dil çalışmaları açısından her ikisi de ilginç sözler aslında. Kökleri nereye dayanır, dilimizde ne şekilde evrilmişlerdir? Bunu görmek için bu sözlere tek tek bakmak gerekecek.

Önce anneden başlayalım. Dilimizdeki en eski anne sözü “ög”dür. Eski Türklerde, “Ög Tengri” ana tanrıça anlamında kullanılmıştır. Bugün dilimizde sadece öksüz sözünde yaşamını sürdüren bir sözdür. Diğer Türk dillerinde kullanılmaz. Sözcüğü, Anadolu’daki bazı yerleşimlerde “ana baba” karşılığı olarak ök şeklinde kullanıldığı bilinmektedir.

Anne sözünü ilginç kılan Türk dilleri arasında sadece Türkiye Türkçesinde ve Çuvaşçada olmasıdır. Çuvaşça, bugünkü Türkçeye en uzak olan iki Türk dilinden biridir. Diğeri de Yakutça ya da diğer adıyla Saha dilidir. Çuvaşçanın Hunların konuştuğu dile en yakın dil olduğu düşünülüyor. Bugün ölmüş olan Bulgar dilinin akrabasıdır. Bunun bugünkü Bulgarca ile bir ilgisi yoktur. Bulgar grubu, Türk dilinin Ogur grubuna verilen diğer bir addır.

Macarların köklerinin Hunlara dayandığı biliniyor. Macarcada anne sözü “anya”dır. Büyük ihtimalle Huncada da sözcük benzerdi.

En yakınımızdaki Azerbaycan Türkçesinde ve Kırım Tatarcasında söz ana iken Çuvaşçada aynen anne olarak yazılıp söyleniyor. Başkurtçada iney, Şorca, Hakasça ve Altaycada ene sözleri var.

Peki neden sadece Çuvaşlarda ve bizde anne?

İngiliz Türkolog Sir Gerard Clauson “anne”nin ana sözünün bozulmuş hali olduğunu düşünüyor. Şemsettin Sami ise İstanbul şivesinde bu hale geldiği düşüncesinde. Bunlar doğru olsa diğer Türk dillerinde de aynı durum ortaya çıkması beklenebilirdi. En azından bir dönem aynı coğrafyayı paylaştığımız Kırım, Kafkasya ve Balkanlar’da bu durum görülürdü. Ama en uzak dil olan Çuvaşçada ortaya çıktı. Ayrıca dilin içine en sağlam şekilde yerleşmiş bir söz neden bozulsun? Ben bu bozulma görüşüne pek katılmıyorum.

Eski Türkçede ya da daha doğru........

© Medya Günlüğü