Ekonominin lokomotifi konumundaki imalat sanayiinin kapasite kullanımında düşüş ve bu sektörün yanı sıra hizmetler, ticaret, inşaat, finans gibi diğer temel sektörlerdeki güven kaybı giderek artıyor.
Merkez Bankası’nın reel kesim güveni, imalat sanayiinde kapasite kullanımı ve finansal hizmetler güven endeksi ile Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) hizmet, ticaret ve inşaat sektörlerine ilişkin güven endekslerinin haziran ayı sonuçları yayımlandı. Sıkı para esaslı ekonomik program uygulaması bir yıla ulaşırken endeksler, yüksek faiz – sabit kur ortamında imalat sanayiinin (reel sektör) kapasite kullanımında yerel seçimin ardında başlayan düşüşün de beş temel sektörün güvenindeki gerilemenin de devam ettiğini ortaya koydu. Bu endekslerde özellikle son üç ayda yaşanan düşüş ivmesi dikkati çekti.
Ölçüm yapılan tüm temel sektörlerde güven, haziran ayında, önceki aya göre geriledi ve güven düzeyi, yerel seçimlerin yapıldığı mart ayındaki düzeylerin önemli oranda altına indi.
Reel Kesim Güven Endeksi, önceki aya göre 2,6 puan düşerek 102,8, bu sektörün asıl baz alınması gereken mevsimsellikten arındırılmış güven endeksi de 1,9 puan düşüşle 100,5 düzeyine geriledi. Yerel seçimlerin yapıldığı mart ayında pozitif beklentilerde artışın etkisiyle 1,5 puan yükselerek 103,5’e çıkan mevsimsellikten arındırılmış Reel Kesim Güven Endeksi, nisanda da bu düzeyde kalmış, mayısta ise 102,4’e gerilemişti. Söz konusu endekste yerel seçimlerden bu yana geçen üç aydaki gerileme 3 puana (yüzde 2,9) ulaştı. Reel kesimin mevsimsellikten arındırılmış güven endeksi haziran itibarıyla bir yıl önceki düzeyinin de 4,9 puan altına indi.
Haziran ayında mevsimsel etkilerden arındırılmamış güven endeksleri hizmet sektöründe yüzde 1,5 düşüşle 115,4’e, perakende ticaret sektöründe yüzde 2,6 düşüşle 108,8’e, inşaat sektöründe yüzde 0,5 düşüşle 87,9’a geriledi. En sert aylık düşüş ise finansal hizmetlerde yaşandı, sektörün güven endeksi önceki aya göre yüzde 6,7 düşerek 149,5’e indi.
Güven endeksleri son üç ayda reel kesimde yüzde 2,9, hizmet sektöründe yüzde 4,2, perakende ticarette yüzde 4, inşaatta yüzde 0,7, finansal hizmetlerde yüzde 2,7 düşüş kaydetti. Bu endekslere göre güven düzeyi bir yıl öncekinin reel kesimde yüzde 4,9, hizmet sektöründe yüzde 2,2, perakende ticarette yüzde 7,6, inşaatta yüzde 1,1, finansta yüzde 5,7 altında kaldı.
Merkez Bankası’nın her ay imalat sanayi işyerlerinde gerçekleştirdiği İktisadi Yönelim Anketi’nin haziran ayı sonuçları, sektörün kapasite kullanım oranında düşüşün devam ettiğini ortaya koydu. Haziranda 1.738 işyerinde yapılan anketin sonuçlara göre imalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı, önceki aya göre 0,4 puan daha düşerek yüzde 76,2’ye indi.
Yerel seçimlerin yapıldığı mart ayında yüzde 77,2 olan kapasite kullanımı nisanda yüzde 77’ye, mayısta yüzde 76,6’ya gerilemişti. Böylece imalat sanayiinin kapasite kullanımında son üç aydaki düşüş 1 puana (yüzde 1,3) ulaştı.
Mevsimsel etkilerden “arındırılmamış” kapasite kullanım oranı ise haziranda önceki aya göre değişmeyerek yüzde 76,3 oldu. Haziran ayında alt sektörler içinde en yüksek kapasite kullanım oranları yüzde 83,4’le ağaç, yüzde 82,2 ile kâğıt ve yüzde 80,5’le içecek imalatında gerçekleşti. Bu ay en düşük kapasite ile çalışan alt sektörler ise yüzde 64,6 ile deri, yüzde 69,8’le kayıtlı medya ve yüzde 72,8’le fabrikasyon metal ürünleri oldu.
Kapasite kullanımı aylık bazda yüzde 5,6 artan diğer ulaşım araçları, yüzde 4,8 artan motorlu taşıtlar ve yüzde 2,9 artan temel eczacılık genel oranı yukarı çekti. Artan yaz sıcaklarına rağmen önceki aya göre kapasite kullanımında en sert düşüş yüzde 4,2 ile içecek imalatında yaşandı. Bunu yüzde 2,7 düşüşle tütün ürünleri ve yüzde 1,9 düşüşle mobilya izledi.
Haziran ayı İktisadi Yönetim Anketi’ne yansıyan sanayicilerin geriye dönük değerlendirmeleri sektörde vasat bir performansa işaret etti. Bulunduğu sanayi dalındaki genel gidişat konusunda bir ay öncesine kıyasla daha iyimser olanların oranı haziranda sadece yüzde 8’de kalırken, yüzde 76,7 oranı ile dört sanayiciden üçü mayıs a kıyasla gidişatın aynı, yüzde 15,3’lük bir kesim ise daha kötü olduğu yönünde görüş bildirdi.
İmalat işyerleri içinde son üç ayda üretim hacminin arttığını bildirenleri oranı yüzde 23,1’de kaldı, yüzde 61,3’le büyük kesim üretim düzeyinin değişmediğini, yüzde 15,6’lık bir kesim ise üretim düşüşü beyan etti.
İşyerlerinin yüzde 18,2’lik bir bölümü son üç ayda iç piyasadan alınan sipariş miktarının arttığını, yüzde 20,3’ü ise düştüğünü bildirdi. Son üç ayda ihracat siparişlerinin arttığını bildiren işyerlerinin oranı yüzde 19,9, azalış bildirenlerin oranı yüzde 19 olarak ölçüldü.
Yüzde 20,2’lik bir kesim, şu anda kayıtlı iç piyasa siparişlerinin, yüzde 20,7’lik kesim de ihracat siparişlerinin “normalin altında” olduğunu, işyerlerinin yüzde 63,3’lüm ezici kesimi son üç ayda ortalama birim maliyetlerin yükseldiğini bildirdi.
Sanayicilerin, talep ve piyasa koşullarında gelecek üç aya ilişkin beklentilerinde iyimserliğin de azaldığı görüldü.
Gelecek üç ayda toplam siparişlerde artış bekleyen işyerlerinin nisan anketinde yüzde 37,7, mayısta yüzde 33,2 olan oranı, haziranda yüzde 30,7’ye kadar düştü. Toplam siparişlerde düşüş bekleyenlerin oranı ise daha artarak nisandaki yüzde 11, mayıstaki yüzde 12’lik düzeyinden haziranda yüzde 12,9’a yükseldi. İç piyasadan siparişlerde artış bekleyenlerin mayısta yüzde 32,2 olan oranı haziranda yüzde 28,9’a gerilerken, düşüş bekleyenlerin oranı yüzde 11,5’ten yüzde 15,7’ye çıktı. İhracat siparişlerinde artış bekleyen sanayi işyerlerinin oranı yüzde 28,8’den yüzde 28,7’ye geriledi, düşüş bekleyenler yüzde 11,1’den yüzde 12,7’ye çıktı.
Üretim maliyetlerinde artış beklentisi haziranda biraz daha arttı. Gelecek üç ayda üretimde ortalama birim maliyetlerde artış bekleyenlerin mayısta yüzde 56,5 olan oranı haziranda yüzde 57,3’e yükseldi, birim maliyetlerin değişmeyeceği görüşündeki işyerlerinin oranı yüzde 41,3’ten yüzde 40,8’e, düşeceğini bekleyenlerin oranı yüzde 2,2’den yüzde 1,9’a geriledi.
Maliyete etki eden unsurların başında gelen kısa vadeli TL kredi faizlerinde gelecek üç ayda artış bekleyen işyerlerinin nisandaki yüzde 40,9’luk düzeyinden mayısta yüzde 26,5’e düşen oranı ise haziranda yüzde 18,4’e kadar geriledi.
Siparişler ve maliyetlere ilişkin beklentiler paralelinde sanayicilerin üretim artışı eğilimi de gerilemeye devam etti. Gelecek üç ayda üretimde artış öngören işyerlerinin mayıs anketinde yüzde 31,8 olan oranı, haziranda yüzde 28,5’e düştü. Yüzde 60,1’le büyük kesim mevcut üretim düzeyinin değişmeyeceğini bildirirken, üretim düşüşü bildirenlerin oranı biraz daha artarak yüzde 10,3’ten yüzde 11,4’e yükseldi.
Maliyetlerde beklenen artışa rağmen, talepte daralma beklentisinin, sanayicilerin zam eğilimini baskıladığı görüldü. Gelecek üç ayda satış fiyatlarının artacağını bildiren işyerlerinin nisanda yüzde 46,7 olan, mayısta yüzde 42,7’ye gerileyen oranı, haziranda yüzde 35,2’ye kadar indi.
Gelecek üç ayda istihdamda artış öngören işyerlerinin önceki ay yüzde 16,8 olan oranı da haziranda yüzde 15,7’ye geriledi.
İktisadi Yönelim Anketi, sanayicilerin yatırım eğiliminde de düşüşe işaret etti. Gelecek bir yılda önceki bir yıla göre daha fazla sabit sermaye yatırımı öngören sanayicilerin nisanda yüzde 30’u bulan, mayısta yüzde 27,2’ye gerileyen oranı, haziran ayında yüzde 24’e kadar düştü. Söz konusu oran bu yıl nisanda son 12 ayın en yüksek düzeyini görmüştü. Sanayicilerin enflasyon beklentisi ise yavaş da olsa düşmeye devam etti. Gelecek on iki ayda üretici fiyatları bazında (ÜFE) yıllık enflasyon beklentisi de nisan ayındaki yüzde 55,5 düzeyinden mayısta yüzde 54,6’ya, haziranda yüzde 53,6’ya indi.
login
who are we?
contact us
qosheapp
Toi Staff
Mohamad Elmasry
Maoz Inon
Belen Fernandez
Rachel Marsden
Patrick Gathara
Brahma Chellaney
Srecko Horvat
Petra Lesjak Tušek
Julie Bindel
Dr Ramzy Baroud
visit website
