HotDoc.History: Καζίνο και πράκτορες στην κατοχική Θεσσαλονίκη 1941-1944
Από τις πρώτες ημέρες της γερμανικής κατοχής στη Θεσσαλονίκη, αναδύθηκαν σαν Θεοί και Βαλκυρίες μέσα από τη σκανδιναβική μυθολογία, προσωπικότητες όπως του Περικλή Νικολαΐδη. Μέσα σε αυτό το ζόφο, άτομα τα οποία κινήθηκαν στην ανωνυμία της εποχής του μεσοπολέμου, εμφανίστηκαν πλέον δημόσια στο πλευρό των Γερμανών, στα γραφεία της Abwehr, της SD, και της GFP.
Ο Νικολαΐδης ήταν ένας από τους πιο ευρηματικούς πράκτορες που θα μπορούσαν οι Γερμανοί να έχουν στην διάθεση τους. Η οξυδέρκεια και η έλλειψη ηθικής τον έχρισαν έναν απο τους σημαντικότερους πράκτορες. Οι ικανότητες του χρησιμοποιήθηκαν για την ανακάλυψη Βρετανών στρατιωτών που είχαν βρει καταφύγιο σε χωριά γύρω από την Θεσσαλονίκη, ή στο Άγιο Όρος περιμένοντας τις κατάλληλες συνθήκες για να αναχωρήσουν στη Μέση Ανατολή.
Οι πρώτοι που έπεσαν θύματα της δράσης των Ελλήνων πρακτόρων, ήταν τα μέλη δικτύου φυγάδευσης Βρετανών στρατιωτών που κρατούνταν στο στρατόπεδο Παύλος Μελάς. Οι Βρετανοί φυγαδεύονταν μέσω υπονόμου του στρατοπέδου και στην συνέχεια εφοδιασμένοι με πλαστές ταυτότητες οδηγούνταν σε απόμερες παραλίες για να προωθηθούνε με καΐκια στην συνέχεια στην Μέση Ανατολή.
Μέσα στο δίκτυο κατόρθωσαν να διεισδύουν πράκτορες των Γερμανών, που την κατάλληλη στιγμή κατέδωσαν το δίκτυο στην GFP (Geheime Feldpolizei, Μυστική Στρατιωτική Αστυνομία), με αποτέλεσμα να εξαρθρωθεί και να ακολουθήσουν συλλήψεις. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν ο ενωμοτάρχης Κώστας Κυριακόπουλος και ο ανθυπομοίραρχος Ευστάθιος Βαμβέτσος μετά από άγρια βασανιστήρια κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς στις 22 Οκτωμβρίου 1941.
Ο ενωμοτάρχης Κώστας Κυριακόπουλος και ο ανθυπομοίραρχος Ευστάθιος Βαμβέτσος συνελήφθησαν μετά την εξάρθρωση του δικτύου φυγάδευσης των Βρετανών. Βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς στις 22 Οκτωβρίου 1941.
Όταν ο Νικολαΐδης απέκτησε κάποιες συγκεχυμένες πληροφορίες για την ύπαρξη Βρετανών σε διάφορα χωριά της Θεσσαλονίκης, έσπευσε να τις μεταφέρει στην GFP για να αναβαθμίσει την θέση του. Οι Γερμανοί του παραχώρησαν δύο δωμάτια στο μέγαρο Κονιόρδου στην Λεωφόρο Νίκης, για να εγκαταστήσει το κέντρο των επιχειρήσεων του. Σύντομα πλαισιώθηκε από κατάλληλα όργανα που αλιεύτηκαν κυρίως από το χώρο του υποκόσμου. Σε αυτούς προστέθηκαν ο αδελφός του Πρόδρομος Νικολαΐδης και οι: Κώστας Νίκας, Παρμενίων Βοσνιάκος, Θανάσης Λουτρώνης, Εμμανουήλ Βαρβούνης, Ηλίας Λεχοβίτης και ο απελευθερωμένος βαρυποινίτης Κωνσταντίνος Μπιλιλής. Στο δίκτυο του Νικολαΐδη εντάχθηκαν μαυραγορίτες που με την κάλυψη της διενέργειας μαύρης αγοράς διοχέτευαν πληροφορίες από τα χωριά, αλλά και από τους κάτοικους από την επαρχία που κατέβαιναν στη Θεσσαλονίκη. Ο Νικολαΐδης είχε στην διάθεση του ένα μεγάλο αριθμό χρημάτων, που του παρείχε το γερμανικό στρατηγείο.
Σημαντικό ρόλο στην παγίδευση των Βρετανών στρατιωτών έπαιξε ο Τάκης Ωρολογάς, ο οποίος παρέλαβε από τον Νικολαΐδη, πολλά χρήματα για να δελεάσει ακούσιους υποψήφιους συνεργάτες. Σε αυτούς εμφανίστηκε ως εκπρόσωπος δικτύου διαφυγής Βρετανών στρατιωτών. Το οικονομικό δέλεαρ είχε ως αιτία να προσεταιρισθεί άτομα τα οποία αγνοούσαν την πραγματική φύση της αποστολής του. Στη συνέχεια ο Νικολαΐδης ζήτησε από τον διοικητή της GFP, να του προμηθεύσει ένα ασθενοφόρο του Ερυθρού Σταυρού για να το χρησιμοποιήσει για την παγίδευση των Βρετανών.
Περικλής Νικολαΐδης, ο πράκτορας των Γερμανών που με την πολυσχιδή δράση του ανάμεσα σε λούμπεν στοιχεία, κερδοσκόπους, τζογαδόρους μαυραγορίτες στιγμάτισε την κατεχόμενη Θεσσαλονίκη.
Οι άνδρες του Νικολαΐδη, με το ασθενοφόρο φορώντας άσπρες στολές ξεχύθηκαν στα χωριά γύρω από τη Θεσσαλονίκη. Με τη βοήθεια κατοίκων που είχε δελεάσει ο Ωρολογάς, παρουσιάστηκαν ως εκπρόσωποι του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Με αποστολή τον εντοπισμό Βρετανών στρατιωτικών και τη προώθηση τους στην Μέση Ανατολή. Οι Βρετανοί που παραδόθηκαν αντί να κατέβουν τα σκαλιά συμμαχικού υποβρυχίου, κατέβηκαν τα σκαλιά του υπογείου που οδηγούσε στα κελιά της GFP. Το σχέδιο αποκαλύφθηκε όταν Βρετανοί στρατιώτες διέφυγαν από τη γερμανική κράτηση και επέστρεψαν στα χωριά που τους φιλοξενούσαν και αποκάλυψαν την απάτη.
Σύμφωνα με καταθέσεις που πήρε η Βρετανική Υπηρεσία Ασφαλείας και η ελληνική δικαιοσύνη μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το ασθενοφόρο πραγματοποίησε 17 με 18 αποστολές, στα χωριά Εύρωπος, Άσπρος, Αξιούπολη, Βάρδενο, Κερέτι. Νέα Καβάλα, Σιταριά, Φυλυριά, Αξιοχώρι. Θύματα των ανδρών του Νικολαΐδη έπεσαν εβδομήντα τρεις με εβδομήντα πέντε Βρετανοί και πέντε Έλληνες.
Το Άγιο Όρος δεν έμεινε έξω από την ακτίνα δράσης του Νικολαΐδη, η GFP του ανέθεσε την εξακρίβωση της πληροφορίας ότι τα αραξοβόλια του Αγίου Όρους χρησιμοποιούνταν προς όφελος συμμαχικών αποστολών και φυγάδευσης ατόμων προς τη Μέση Ανατολή. Αυτός φορώντας την στολή του γερμανού αξιωματικού και υποδυόμενος τον αρχαιολόγο, ξεκίνησε να επισκέπτεται τις μονές συνοδευόμενος από τον Παύλο Ντίνα, στενό συνεργάτη του.
Στους μοναχούς παρουσιάστηκε ως φιλέλληνας και ευσεβής, μοιράζοντας ταυτόχρονα τρόφιμα και υποσχέσεις για το συχνό επισιτισμό του Αγίου Όρους. Σύντομα πληροφορήθηκε ότι στο μοναστήρι του Παντοκράτορα είχαν βρει καταφύγιο ένδεκα Βρετανοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες. Ενώ είχε ξεκινήσει η επιχείρηση αποκλεισμού του μοναστηριού από τους Γερμανούς, πέντε από τους στρατιώτες μεταφέρθηκαν από ένα μοναχό με βάρκα στην Ίμβρο. Οι υπόλοιποι φυγαδεύτηκαν στα Καυσοκαλύβια και στην σκήτη του Ιωάννη του Προδρόμου. Το αποτέλεσμα ήταν οι χερσαίες επιχειρήσεις και ο ναυτικός αποκλεισμός να στεφθούν με αποτυχία. Μετά την λήξη της επιχείρησης και την αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων που είχαν συμμετάσχει στην επιχείρηση, στο Άγιο Όρος παρέμεινε ο Παύλος Ντίνας, με το πρόσχημα του προσκυνήματος. Σύντομα ανακάλυψε την ύπαρξη έξι Ελλήνων αξιωματικών από τη Θεσσαλονίκη. Όταν η πληροφορία μεταβιβάστηκε στο Νικολαΐδη με την βοήθεια ανδρών της GFP, τους συνέλαβε μαζί με τον μοναχό που τους φιλοξενούσε. Ακολούθησαν έρευνες στις μονές και στις σκήτες και συλλήψεις πολλών μοναχών με την κατηγορία περίθαλψης, φυγάδευσης στρατιωτικών, απόκρυψης οπλισμού και τροφοδοσίας υποβρυχίων.
Μερικοί από τους 11 Βρετανούς και Νεοζηλανδούς που είχαν βρει καταφύγιο επισκέπτονται ξανά το Άγιο Όρος το 1955.
Στόχος του Νικολαΐδη αλλά........





















Toi Staff
Sabine Sterk
Gideon Levy
Penny S. Tee
Waka Ikeda
Mark Travers Ph.d
John Nosta
Daniel Orenstein