Yalan söylemenin yaşa, toplumsal konuma ve kendine özgü şartlara göre onlarca farklı nedeni vardır. Gelin bir göz atalım.

Yalan söylemek üst düzey bir zihinsel etkinliktir. (Yalan söyleyerek çıkar sağlayan kişiler lütfen bu cümleyi okuyunca kendileriyle gurur duymasınlar. Yalan söylemek için bir miktar zekâ gereklidir ancak yalan ahlâk eksikliğinin ve kişilik zafiyetinin bir göstergesidir.)

Kötü bir tesadüf olsa gerek empatik beceri ile yalan söylemek arasında ilişki vardır. Empati karşıdakinin duygularını ve düşüncelerini anlamak demektir. Yalan söylemek için karşıdakinin bakış tarzını kavramak yani onunla empati kurmak ve onu nasıl kandırabileceğini tahmin etmek gereklidir. Empati kuramadıkları için aspelger sendromu olanlar ve otistik çocuklar yalan söyleyemezler. Bu durum dürüstlükten ötürü değil zihinsel özelliklerinden ötürüdür.

İnsanların niçin yalan söylediklerini “Çocuk ve yalan” başlığı altında gelecek hafta ele alacağız. Burada yalan türlerini sınıflamaya çalışacağım. Yalan türleri:

* Birisini üzmemek için, kişisel çıkar gözetmeden yalan söylemek. Örneğin “Bu elbise bana yakıştı mı?” diye sorana, kendi düşüncenizin tersine yakıştığını söylemek.

* Kendi hayaline inanarak gerçeği çarpıtmak. Beş yaş civarında çocuklar bunu sıklıkla yaparlar, bu tür abartıdan maddî bir çıkarları yoktur.

* Duygusal açıdan nemalanmak, örneğin beğenilmek, sevilmek için maddî bir karşılık beklemeden yalan söylemek.

* Maddi açıdan nemalanmak için unvan, makam, para elde etmek için yalan söylemek.

* Değer verdiği bir kişinin gözüne girmek........

© Cumhuriyet