Avrupa gibi teknoloji, sanayi ve katma deerli retimle rekabet etmesi beklenen bir ekonomik blokta, ticaret anlamalarnn kaderi neden hl tarmsal rekabet zerinden belirleniyor? Serbest ticaretin ana akm kurallar, dk verimli sektrlerin korunmas yerine, kaynaklarn daha rekabeti alanlara ynelmesini ngrmez miydi? Bugn gelinen noktada tarm, ekonomik bir sektrden ok siyasi bir kaldra ilevi gryor.

Dr. Makbule Yaln/ TBMM AB Uyum Komisyonu, Aratrmac

Avrupa Birlii ile Mercosur lkeleri arasnda yirmi alt yldr askda kalan ticaret anlamas, bugn yeniden gndemde. Ancak bu canlanma, klasik serbest ticaret mantnn doal bir uzants olmaktan ok uzak. Avrupa ekonomisi byme sorunlaryla bouurken, kresel ticaret dzeni serbestlemeden ziyade bloklama ve stratejik ayrma zerinden ekilleniyor. Bu yeni konjonktrde AB–Mercosuranlamas, refah art ya da karlatrmal stnlkler syleminden ziyade; in'le rekabet, tedarik zinciri gvenlii ve jeopolitik pozisyon alma araylarnn bir rn olarak ne kyor.

Ticaret artk bir g meselesi

D ticaret, uzun yllar boyunca lkelerin rekabet gcn, kresel ekonomiye entegrasyonunu ve ekonomik saln len teknik bir gsterge olarak ele alnd. Artan ihracat byme ve istihdam desteklerken, artan ithalat i talep ve yatrm itahnn iareti sayld. Net ihracatn (X–M) bymeye katks, bu erevede Gayri Safi Yurt i Hasla'nn temel bileenlerinden biri olarak okundu. Ama ithalat azaltmak deil; dk maliyetli girdileri ithal edip, yksek katma deerli rnler ihra eden akll bir ticaret dengesi kurmakt.

Bugn ise bu sade ereve yetersiz. Kresel tedarik zincirlerinin yeniden ekillendii, jeopolitik risklerin belirleyici hale geldii ve retimin birden fazla lkeye blnd yeni dzende, tek bir aylk d ticaret verisi bile ok katmanl bir hikye anlatyor. Artk veriler sadece fiyat ve miktar zerinden deil; kur hareketleri, enerji bamll, teknoloji kstlar, finansal akmlar ve jeopolitik ynelimler birlikte okunmak zorunda.

Bu nedenle d ticaret verisi, eskisi gibi "ekonomik bir sonu" deil; giderek daha fazla politik bir tercihve stratejik bir pozisyon alma arac haline geliyor. ABD–in rekabeti, teknoloji ambargolar, enerji savalar ve Dou–Bat arasnda yeniden rgtlenen tedarik zincirleri, ticareti jeoekonominin merkezine yerletiriyor. Yakn corafyaya retim kaydrma (nearshoring), dost lkelerle tedarik (friendshoring) ve stratejik sektrlerde bamll azaltma hedefleri, d ticareti artk dorudan jeopolitik yeniden konumlanmann gstergesi haline getiriyor.

Normatif gten stratejik tereddde

Serbest ticaret anlamalar, uzun yllar boyunca tarifelerin drlmesi, pazar eriimi ve karlkl refah art gibi teknik hedefler zerinden deerlendirildi. Bugn ise bu anlamalar, giderek daha fazla siyasi iradenin, jeopolitik ynelimin ve bloklar aras pozisyon almann gstergesi haline geliyor. AB–Mercosur sreci de bu dnmn en arpc rneklerinden biri.

Brezilya Cumhurbakan Luiz Inacio Lula da Silva'nn 20 Aralk'ta Avrupa Birlii'ne yapt ar, meselenin artk ekonomik mzakerelerin ok tesine getiini ak biimde ortaya koyuyor. Lula, Mercosur Zirvesi'nin alnda AB'den "cesaret" gstermesini isterken, 26 yldr sren mzakerelerin ancak siyasi irade ile sonulandrlabileceini vurgulad. "Ne yazk ki........

© Açık Görüş