İran, İsrail-ABD saldırıları dahil büyük baskılar altında. İçeride asıl sorun ise dini lider Ayetullah Hamaney’den sonra çıkacağa benziyor. Fotoğrafta bir törende devletin üst protokolü görülüyor; soldan sağa, Hamaney, yerde oturanlar, Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan, Meclis Başkanı Ghalibaf, Adalet Bakanı Eceyi. (Foto: Iran International)

İran son yirmi yılda dünyanın kaldırabileceği tüm baskıların neredeyse aynı anda üzerine yüklendiği bir ülke hâline geldi. Amerikan ve Avrupa yaptırımları ekonomiyi boğdu, para birimi defalarca çakıldı. İsrail’in hedefli saldırıları güvenlik kurumlarını sarstı. Enerji sektöründe dışa açılma kanalları kapanınca ülke tarihindeki en büyük gelir krizlerinden biri yaşandı. Mollaların giderek otoriterleşen rejimi toplumsal nefes alma alanlarını daralttı; protestoları şiddetle bastırdı. Genç nüfus geleceğini ülkede göremez hâle geldi.

Normal şartlarda bu yükün yarısı bile bir devleti çökertmeye yeterdi. Ama İran hâlâ ayakta.

Zayıflıyor ama dağılmıyor. Bu direncin kaynağı ne rejimin güvenlik aygıtı ne de İran’ın jeopolitik konumu. Asıl sebep, binlerce yıllık bir uygarlığın taşıdığı derin kültürel omurga. İranlılar rejimden uzaklaşsa bile İran’dan vazgeçmiyor. Devlete kırgınlar, ama memleketlerine bağlılar. Pers, Azeri, Kürt, Beluç ya da Arap… Fark etmiyor. İran medeniyetinin taşıyıcı kodları hâlâ canlı. Bir ulusun tarihsel hafızası çoğu zaman mevcut siyasetin çok ötesine uzanır; İran da bugünkü karmaşasında bunu kanıtlıyor.

Ancak hiçbir uygarlık sonsuz dayanıklılığa sahip değildir. Toplumsal, ekonomik ve siyasi baskıların birleşimi kritik bir eşiği kaçınılmaz hâle getirir. İran da bugün tam bu eşikte duruyor.

İran’ın yakın geleceğinde belirleyici olacak en büyük kırılma ekonomik kriz, yaptırımlar ya da dış saldırılar değil. Bunların tümü rejimi zorluyor, fakat temelden sarsacak olan şey Ayetullah Ali Hamaney sonrası dönem olacak.

Hamaney 86 yaşında ve sağlık durumunun giderek zayıfladığı biliniyor. Bu durum İran siyasetinin en riskli ve kırılgan anlarından birine işaret ediyor. Çünkü İran’da liderlik yalnızca bir makam değil; rejimin ideolojik, askeri ve siyasal dengelerini ayakta tutan ana kolon. O kolon sallandığında bütün yapı sarsılabilir.

Rejim içindeki hizipler uzun süredir sessiz bir hazırlık içinde:

• Devrim Muhafızları: Ekonominin yarısına hâkim, güvenlik........

© yetkinreport.com