Diğer

22 Mart 2024

Merkez Bankası'nın (TCMB) dün bir hafta vadeli repo faizini yüzde 45’ten yüzde 50’ye yükseltmesi genellikle “beklenmedik” olarak nitelendi. Yerlisi, yabancısı 500 baz puan artış için "Enflasyonla mücadelenin süreceğinin göstergesi" dedi. "Cesur bir karar" diyen de oldu.

Bunlar bir yana, faiz beklenmedik şekilde neden yükseltildi? Yükselen enflasyona tepki verdik denilse de, en önemli neden döviz talebinin ve birlikte döviz kuru artışı beklentisinin hızlanmasıdır. Tüm işaretler bu yöndedir. Cumhurbaşkanı Erdoğan da faiz artışına böyle ikna edilmiştir.

Bu kur sıçraması seçimden sonra olur söylemi de geçersiz kalmıştır. Çünkü seçimden sonrası için beklenen bir kur artışı, etkisini bugüne de taşımıştır. Bu beklentilar iktidar partisini yerel seçimlerde çok olumsuz etkileyeceğinden Erdoğan beklenmedik faiz artışına razı olmuştur.

Bir süre önce Arjantin’de ve Mısır’da görülen kur sıçramaları yüksek olasılıklı örnekler olarak görülmüştür. Aşağıda bu konuyla birlikte Türkiye’de 300 gününü, Arjantin’de 100 gününü dolduran yeni ekonomi yönetimlerinin performansına da kısaca bakıyorum.

Karar neden cesur? Seçim öncesi olduğu için mi? "Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı kızdırma pahasına alındı" mı demek istediler? Enflasyonla mücadele evet, artık geri planda idi. Ama tümüyle bırakılmış mıydı ki, faiz artışı mücadelenin süreceğinin göstergesi oldu?

Önce şu soruya bakalım; faiz artışı neden beklenmedik oldu? Önemli bir nedeni şu; “iktidarın önceliği her ne pahasına olursa olsun seçimi kazanmaktır, enflasyonla mücadele değildir. Öyleyse TCMB faizi yükseltmez” düşüncesi o kadar yaygın ve hakimdi ki, faiz artışı beklenmiyordu.

Bu açıdan bakınca, faiz artışı enflasyonla mücadele için de olağan değil, cesur bir karar oldu. Her ekonomik kararda, geçmişin de, bugünün de, gelecek beklentisinin de etkisi vardır. Ekonomi yönetimlerinin kararlarında da böyledir.

Dünkü karar, geçmişe bakınca, şöyle yorumlanabilir:

“Son birkaç ayda enflasyon konusunda yanıldık, enflasyonun bu kadar hızlı yükseleceğini göremedik.”

Şubat ayında faizin aynı kalması ve bir süre değişmeyeceği izlenimi verilmesi yanılgının bir göstergesidir.

Önemli bir nokta da şudur. Yine yakın geçmişte, “Ocak ve sonrasında kısa vadeli sermaye (döviz) girişinin artacağı beklentisi” de yanılgının parçasıdır. Şubat ayından bu yana, tam tersine, önemli kısa vadeli sermaye çıkışları olmuştur. Döviz girişi yerine çıkışının olması da döviz kurunda elbette, beklenenin tersine, yükselmeye neden oldu.

Benzer bir gelişme 2023 yaz döneminde yaşandı. O dönemde kurda hızlı bir artışla birlikte yaratılan “50 milyar Dolar gelecek” havası sonraki döviz kuru artışını engeller, hâttâ geriletir diye düşünüldü. Böylece enflasyon da düşüşe geçmiş olacaktı. (Aşağıda açıkladığım gibi bu düşünce 2023 sonunda Arjantin’de de oluştu.)

Oluşan veya oluşturulan beklenti gerçekleşmediği gibi tersine gelişmeler oldu. “50 milyar Dolar gelecek” demek baştan yanlıştı, bir garantisi yoktu. Zaten fazla itibar görmedi. Kur artışları, üstelik beklenenden yüksek turizm gelirlerine karşılık ama çekingen faiz artışları eşliğinde devam etti.

Kur geçişkenliği yüksek olduğu için Temmuz ve Ağustos 2023’te yüksek enflasyonlar gördük.

Faiz artış kararına, bugüne ve yakın geleceğe bakınca, ekonomi yönetimi şöyle demiş olmalı:

“Döviz kurunun hızla yükseleceği beklentisi güçleniyor. Önlem almazsak döviz kuru seçimi de beklemeden sıçrayacak. Kendi kendini besleyen bir beklenti var. Mutlaka önlemler almamız gerekiyor.”

Döviz kurunun hızlı yükselmesi, iktidar için yerel seçimleri olumsuz etkileyeceğinden çok önemlidir. Gerçekten de döviz kuru artışını dizginlemek için TCMB çok miktarda satış yaptı. 2023 Aralık ortasından bu yana brüt döviz rezervindeki erime Şekil 1’de görülüyor.

Rezerv değerlendirmesi için bu ortamda altını dikkate almadan döviz rezervine bakmak daha uygundur. 22 Aralık’tan bu yana döviz rezervi yaklaşık 23 milyar Dolar azalmıştır ve Türkiye........

© T24