Dr. Clarence Douglas Ussher, Amerikan Misyonerliği, American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM) tarafından, 1898'de Harput'a tayin edildiğinde yirmi sekizinde genç bir hekimdi. Erken yaşta Amerikan Misyonerliğine gönüllü dahil olmuş ve misyonun hedefleri istikametinde eğitilip yetiştirilmişti. Osmanlı topraklarında faaliyet gösteren misyonun zahirdeki varlık sebebi, Gayr-i Müslim halklara Hıristiyanlığı anlatmak, din ve kültürlerini korumalarına yardımcı olmanın yanı sıra, okullar açarak halkı eğitmek ve sağlık hizmetleri vermekti.

Fakat zahirdeki bu varlık sebebi, daha derinlerde yerini Gayr-i Müslim halkları teşkilatlandırmaya, silahlandırmaya ve isyana hazırlamaya bırakıyordu. Bu, bir sır değildi ama aleniyet kazanmadığı müddetçe Osmanlı tarafından görünüşe göre yok sayılıyor, karşı taraf da inkâr ediyordu.

Dr. Ussher, bir bakıma bu iki vazifeyi birlikte ifâ etmek üzere tayin edildiği Harput'tan kısa bir müddet sonra ayrılarak, aynı yıl içinde Van'a geçiş yapmıştı. Bu geçiş, garip bir tevafukla, Bediüzzaman'ın Van'a gelişiyle çakışmıştı. Molla Said'den sadece sekiz yaş daha büyüktü doktor. İyi bir tahsil görmüş, genç yaşta siyasî maksadla eğitilmiş ve Osmanlı'yı yıkanlardan olmak üzere Van'a gönderilmişti.

Ussher, Van'a geldiğinde Amerikan Misyonerliğinin başında Başrahip sıfatıyla Rev. George C. Knapp bulunuyordu. Eşi Alma, kadınların eğitimi ile yetimhanenin idaresini üstlenmişti. Dr. Ussher, Misyonun cerrah başhekimi olarak vazifelendirildi. Kendisinden hemen sonra Misyona tayin edilen Elizabeth Barrows, öğretmen ve kadın misyoneri olarak çalışıyordu. Rev. E. T. Allen ise Misyonun yardımcı misyoneri olarak Van ile Harput arasında mekik dokuyordu.

Bir de Misyonun canla başla çalışan gönüllü yardımcıları vardı ve pek tabiî olarak bunlar daha çok Ermeni öğretmen, papaz, tercüman ve eczacılardan meydana geliyordu.

Amerikan Misyon İstasyonu, şehrin kuzey doğusunda, Urartu Medeniyetinin üç bin yıl öncesinden kalma Şamram Kanalının yakınında, geniş bir arazinin üzerine inşa edilmişti. 1880'lerde inşa edilen hastahane, gotik bir şapel, yetimhane ve kız mektebinin ana binalarını teşkil ettiği misyonun mahall-i ikâmetini, misyonerlerin evleri........

© Risale Haber