Azulejolar, İber Yarımadası’nda uzun bir geçmişi ve kültürel önemi olan dekoratif seramik karolardır (çinilerdir). Endülüs Emevi Devleti tarafından VIII. yüzyılda İber Yarımadası’na getirilen azulejolar o zamandan beri Portekiz ve İspanya’da dekoratif sanatların önemli bir parçası haline gelmiştir. Azulejo kelimesi Arapçada “küçük cilalı taş” manasına gelen ez-zellic (الزليج) kelimesinden gelmektedir. İspanyolcada bu kelime “duvarları, yerleri vb. kaplamak veya süslemek için kullanılan çeşitli renklerde sırlı karo” olarak tanımlanmaktadır. Boyalı ve kalay sırlı seramik karolara verilen isim olan azulejo Portekizce ve İspanyolcada farklı telaffuzlara sahiptir.

Görsel 1: Endülüs’ün Geleneksel Çini Desenleri (XIV. ve XV. yüzyıl) (alamy.com)

İslam toplumunda yaygın bir sanat türü olan çinicilik Batı İslam dünyasında mimarinin temel unsurlarından biri haline gelmiştir. Fas, Cezayir, Tunus ve Endülüs’ün tarihi anıtlarında bu sanatın örnekleri bulunur. XIV. yüzyıldan itibaren zellic duvar, çeşme, havuz, minare ve zemin döşemelerinde standart bir dekoratif unsur haline gelmiştir. Müslümanların İber Yarımadası’nı fethinden sonra seramik sanatını XIV. yüzyılda İspanya’ya taşınmıştır. Nitekim Müslümanların İspanya’ya getirdikleri en büyük yeniliklerden biri çinilerinde yer aldığı mimaride doğu zevki olmuştur. Mozaiklerin yerini alarak mimari tezyinatta büyük bir önem kazanan çiniler zamanla Hristiyan dünyasında da yaygınlaşmıştır.

Görsel 2: Sevilla Alcázar’ından Mudejar Paneli (XV. yüzyıl) (Joaquín Piñeiro Blanca)

Azulejolar XVI. yüzyılda Mağrip ve Mudéjar (Hristiyanların İspanya’ya yerleşmesinden sonra burada kalan, Katolik yönetimi altında yaşayan Müslümanlara denmektedir) kültürleri tarafından yapılmıştır. Aynı yüzyılda Faenza’da da (İtalya) üretilmiştir. Başta Mağribi tarzından başlayan azulejolar Arap kültürü ağırlıklı olmakla beraber Barok, Gotik, Rönesans, Art Nouveau gibi sanat akımlarından da etkilenmiştir. Endülüs’te yaygınlaşan bu sanat Sevilla, Malaga ve Toledo’da gelişimini sürdürmüş daha sonraları Mayorka Adası’nda, Valencia ve Katalonya bölgesinde devam etmiştir. Mezkûr yerlerden Sevilla, Hispano-Moresk diye adlandırılan seramik karo endüstrisinin ana merkezi haline gelmiştir. Burada azulejo uygulamalarında cuerda seca ve aresta tekniği kullanılmıştır.

Birçok binayı süsleyen ve onlara yadsınamaz bir güzellik ve karakter veren azulejolar, binaları yağmurdan, sıcaklık farklılıklarından, güneşe maruz kalmadan ve kirlilikten koruyarak pratik bir amaca hizmet etmektedir. Portekiz Kralı I. Manuel’in (1469-1521) Sevilla ve Saragossa’da Mağribi........

© İnsaniyet