Sistemin bozulmasının bir başka nedeni, ganimet gelirlerinin azalmasıydı. Osmanlı 1600’lerde doğal sınırlarına ulaştı. Doğal sınırlardan kastımız şu; Yeni fethettiği yerleri, mevcut sistemle elinde tutması zordu. Mesela ordu İran seferine çıkıyor, Tebriz’i, Kazvin’i, Hamedan’ı alıyor. Sefer bitip Osmanlı ordusu geri çekilince, yakın mesafede olan Safevi ordusu gelip, kaybedilen şehirleri geri alıyordu. Sefer amacına ulaşmıyordu. Aynı şey batıda da oluyordu. Fethedilen yeni kaleler İstanbul’a iki bin km mesafedeyken Viyana’ya 150-200 km mesafedeydi. Osmanlı ordusu geri dönünce, Almanlar kaybettikleri kaleleri geri alıyorlardı. Ayrıca Osmanlı öyle bir yüzölçümüne ulaşmıştı ki, ordu mayıs başında İstanbul’dan sefere çıktığında, ağustos ayının sonunda sınıra ulaşabiliyordu. Ekimde kış başlayacağından, harp etmek için kalan süre sınırlıydı. Bunu bilen Almanlar ve İranlılar, Osmanlı ordusunun karşısına çıkmıyor, savaşmıyordu.

Makbul İbrahim Paşa, bu sorunu çözmek niyetiyle, Kanuni’ye ‘’İran’da, Tebriz merkezli uydu devlet kuralım, uydu devletin sultanının kendi ordusu olsun. Biz çekilince Sultan, Tebriz’de kalarak topraklarını savunsun.’’ teklifini getirdi. Padişah, Paşaya ‘’Sultan sen olur musun?’’ diye sorunca ‘’Benim yerim sizin yanınız.’’ diye cevap verdi. İbrahim Paşa’nın teklifi benimsenseydi, sorun çözülebilirdi. Aslında teklif edilen model, Kırım’da uygulanıyordu. Fakat Kırım Hanlığına uzun menzilli ve güçlü toplara sahip olmayı, üretmeyi ve kullanmayı yasaklayan Osmanlı yönetiminin bu öneriyi kabul etmesi mümkün değildi. Ganimet gelirlerinin azalması, sefere çıkılan yerlerin uzak olması ve seferlerin sonuçsuz kalması, hazineyi boşalttı. Asker ganimetten pay aldığından, sonuçsuz seferler askerde de memnuniyetsizlik doğurdu. 1600’lerden sonra askerlerin sık sık isyan etmesinin başlıca nedeni gelirlerinden memnun olmamalarıdır.

Coğrafi keşifler sonrasında, Avrupa’ya tonlarca altın ve gümüş gelince, altın ve gümüşün değeri düştü yani emtia pahalandı. Osmanlı yönetimi, tağşiş yaparak parasının değerini düşürmek mecburiyetinde kaldı. Bu uygulama halkın gelirinin ve hayat seviyesinin düşmesine yol açtı. Kurulan mükemmel sistem 1600’lerin ikinci yarısına kadar neredeyse sorunsuz........

© Habererk