‘Aklı ermek’ ifadesine Türk Dil Kurumu Türkçe sözlük anlayabilmek, akılca olgunlaşmak anlamı vermektedir. Bir şeyi tüm etrafıyla anlayıp ayrıntılı olarak kavramak olarak da tarif edilebilir. Daha çok çocuklar için kullanılır. Çocukta soyut kavramlar tam oluşmadığı için onların görünüşe görünüş anlamına göre konuşmaları henüz aklı ermiyor, çocuk işte akıl erdiremiyor diye ifade edilir.

Esasen bu yetişkinler için önemlidir. Bir şeyi sadece sözün ifade ettiği veya görünüşe göre anlamak çoğu zaman eksiktir bu da insanı yanıltır. Aklı alternatifleriyle birlikte kullanmak gerekir ki yanlışa düşmeyelim ya da yanıltılmayalım. Saf temiz doğru dürüst yalan söylemeyen kişiler bu durumlarda sıkça yanıltılabilir, yanlışa düşebilirler. Bunun için yalan söylemek kesinlikle doğru olmadığı gibi bazı durumlarda doğruyu söylemekte kişiyi yanlışa düşürür. Bediüzzaman ‘her doğruyu her yerde söylemek doğru değildir’ der.

Burada ‘aklı ermek’i bir konuyu bir olayı bir durumu bütün alternatifleriyle düşünüp kavramak olarak kullanıyoruz. Bu anlamda Kuran’da özellikle yöneticilere yönelik olarak hitap eden ayet akıl erdirmeyi güzel bir şekilde ifade etmektedir.

‘’Ey iman edenler! Eğer bir fâsık size bir haber getirirse onun doğruluğunu araştırın. Yoksa bilmeden bir topluluğa kötülük edersiniz de sonra yaptığınıza pişman olursunuz.’’ (Hucurat suresi 6.ayet)

Söylenen sözü, anlatılan haberi, olayı, durumu o şekliyle doğru kabul edip ifade edildiği gibi anlamayın alternatifleri düşünün sorun soruşturun inceleyip araştırın. Bu bağlamda yine bir deyiş vardır: her söylenene inanma her gördüğüne de şaşma.

Muhtemelen elliler altmışlarda yaşanmış bir olaydır: Mehmet efendi mahkemededir. Hakim başındaki başlığı çıkarmasını ister. Çukurova yöresinde ‘börk’ olarak tabir edilen elle örülmüş bir çeşit başlıktır. Mehmet efendi börkü çıkarıp eline alır. Bu defa hakim börkü yırtmasını ister. Hakim ısrar edince Mehmet efendi Anadolu saflığında ve cesaretinde ‘ben yırtamam efendim siz yırtın’ der. Görüntüde emre itaatsizlik gibi olan olayın aslı, Mehmet efendinin börkünün yakınlarda vefat etmiş karısının onun için işleyip........

© Akasyam