Diğer

T24 Haftalık Yazarı

23 Haziran 2024

Hatırlayacaksınız, geçen yazımda, "Güneşten yansıyan ışınlar çevremizde ne var ne yoksa hepsi tarafından kısmen emilerek, kısmen yansıyarak gözümüze renk olarak ulaşıyor. Bu emilme ve yansımaların derecesine bağlı olarak ışığı beynimiz farklı renkler şeklinde algılıyor," demiştim. Cisimlerdeki elektronlar aslında gelen ışığı becerebildiği kadar emen, gerisini de renk olarak gözümüze yansıtan. Tabii cisim saydam ise ne birini ne ötesini yapıyor, ışığı geçiriyor. Yazımda ayrıca beyaz diye bir renk olmadığını, pek çok rengin buluşmasından oluştuğunu belirtmiştim. Cisimdeki elektronlar, ışığın tamamını içine çekiyorsa siyah görünür.

Böyle olsa da insan ve insanların oluşturduğu toplumlar birer renk diye bakıyor beyaza ve siyaha, birtakım değerler atfediyor, bazı inançlarında beyaza ve siyaha özel bir yer veriyor.

Renklerin en açık olanı beyaz, çoğu kişiye, topluma göre saflığın, masumiyetin, dürüstlüğün, temizliğin, bütünlüğün, tarafsızlığın simgesi. Savaşlarda gerek teslim olmak gerek "ateşi keselim" demek için beyaz bayrak sallanırken verilen dürüst bir söz vardır. Beyaz bayrağın bu amaçla ilk kez kullanılması XV. yüzyılda Fransa ve İngiltere arasındaki Yüzyıl Savaşları sırasında ortaya çıkmıştır. 1949'da ise Cenevre Konvansiyonu ile bu şekilde kullanılması uluslarası düzeyde tescil edilmiştir.

Başlangıçlar beyazdır; doğan canlının ilk besini beyaz süttür; yaşamın temel kaynağı güneş beyazdır. Kurban edilen hayvan beyaz kuzudur. Tertemiz beyaz çamaşırlarımız "kar beyazı"dır. Geçmişi unutup yepyeni bir başlangıç yapmaya "Beyaz sayfa açmak" denir.

Aşk ya siyahtır, ya da beyaz. Aşkın grisi yoktur. Taoizm'de evrende siyah ve beyaz, yani "ying" ve "yang" birbirlerini öylesine tamamlar ki yaratılan bütün, ikisinin toplamından daha büyüktür. Beyaz ve siyah bazen karanlıkla aydınlığı, bazen günle geceyi, bazen kadınla erkeği, bazen iyi ile kötüyü, bazen "tavla" ve "go" oyununda olduğu gibi iki rakibi temsil eder.

"Karaborsa" satış yasa dışı yapılan satışı, "kara liste" istenmeyen kişi ve kuruluşlar listesini, "Kara Cuma" borsaların battığı günü, "karamsarlık" "iyimserliğin" tersini, "kara bela" uğursuzluğu, "kara çalmak" iftira etmeyi, "kara gün" üzüntülü, sıkıntılı zamanı, "kara haber" ölüm ya da felaket haberini, "kara kedi geçmek" iki tarafın arasının bozulmasını, "kara kara düşünmek" çok üzüntülü duruma düşmeyi ifade eder.

Kadim Mısır'dan bugüne en değerli renk beyazdır. Beyaz, tanrıça Isis'in rengidir. Isis'in kadın ya da erkek din görevlilerin başları tamamen traş edilmiştir ve giysileri beyaz ketenden üretilmişdir. Ölüm tanrısı Osiris de beyaz giysiler içinde tasvir edilir, mumyalar beyaz tülbentle sarılarak Osiris'e teslim edilir.

Kadim Yunan'da tüm tanrıların, filozofların, aristokratların giysileri beyazdır. Tapınaklar beyaz mermerle kaplanır. Ardından Roma İmparatorluğunda da beyaz hakimiyeti devam edecek, beyaz toga (harmani) giymek Roma vatandaşı olmanın göstergesi haline gelecektir. Beyaz giymeden Roma Meclisine adım atmak mümkün değildir.

Kadim Mısır'da da Yunan'da da siyah yeraltını ifade eder. İlk kez Roma'da yas tutanlar siyah giyer olmuş, sonrasında yüzyıllardan beri ölüm, kötülük, cadılar, büyücülük, sihirbazlık, kötü şans (siyah kedi), vahşet, zorbalık hep siyahla temsil edilegelmiştir.

Roma İmparatorluğu döneminde ortaya çıkan Hristiyanlıkta ilk kurulan kilise, âdeta Roma'nın simgesi haline gelen beyazı saflığın ifadesi kabul etmiş, İsa'ya atfederek masumiyet ve fedakârlığın (kurban) yansıması olarak kabul etmiştir. İlk defa Dominikan Tarikatına bağlı bir rahip, A. Ghisleri, 1566'da V. Pius adı verilerek Papa seçilince, bu saflık ve masumiyet simgesi olarak Papaların beyaz giymesi kararını vermiş ve o tarihten itibaren Papa seçilen her rahip günümüze kadar bunu uygulayagelmiştir.

Buna karşılık Hıristiyan Benedikten Tarikatı ile Doğu Ortodoks ve Protestan rahipleri siyah giyer ki bunu tevazu ve tövbekârlık ifadesi sayarlar.

Yahudiliğin atıf yaptığı temel renklerde kırmızı ateş, kan ve günahı, beyaz su ve saflığı, mavi ise hava, gökyüzü ve ruhaniliği, maneviyatı, Tanrının tahtını temsil eder. Büyük melekler olarak kabul edilen Mikail beyazla, Cebrail kırmızıyla, Azrail ise maviyle anılır. En kutsal bayram olan Yom Kippur'da tövbe edilerek arınma sırasında en başta hahamlar olmak üzere törene katılan herkes beyaz giyer, Tanrı ile kulları arasındaki ilişki böylece kurulur. İsrail'in bayrağında beyaz ve mavi şeritler Yahudi dua şalı olan "Tallid"i tasvir ederken, ortada mavi, altı köşeli Davud'un Yıldızı yer almaktadır.

Gelelim İslam'a. Kur'an'da renk kelimesinin karşılığı "levn", çoğulu ise "elvan"dır. Diğer dinlerde olduğu gibi İslam'da da beyaz renk, birliği, bütünlüğü, temizliği, saflığı temsil eder. Hac ve umrede........

© T24