Eigenaar van TransCity en Auteur

Alle leiders zijn wit, de intelligentsia in de stad is wit, de visionairs zijn wit. De zwarte mensen bleken er slechts om te dansen en te hollen.

Het was in de jaren tachtig. Ik zat op een internationale school in Londen. Mijn klasgenoten waren ingevlogen vanuit alle continenten. Een van hen kwam uit Iran en verbleef bij een Iraans gastgezin. Op een avond vroeg ze aan mij om bij haar thuis naar een film te kijken. Die speelfilm ging over het vliegtuig van Air France dat op de vlucht van Parijs naar Tel Aviv was gekaapt door Palestijnen. Het werd gedwongen te landen op de luchthaven van Entebbe, Oeganda. De niet-joodse gijzelaars werden in Entebbe vrijgelaten. De joodse gijzelaars bleven vastzitten… tót aan hun bevrijding door Israëlische commandotroepen.

Opgegroeid in Nederland met een single story, stond ik als vanzelfsprekend aan de kant van de Israëlische bevrijders. Maar mijn medekijkers? Zij keken er juist met gemengde gevoelens naar. Want eigenlijk beschouwden ze de Palestijnen als vrijheidsstrijders.

En dát bracht me in verwarring.

Achteraf bleek het een kantelmoment in mijn leven, hoewel ik me dat toen uiteraard nog niet direct realiseerde. Zo kunnen vijf mensen naar precies hetzelfde kijken en tegelijkertijd iets totaal anders zien of ervaren. Hoe dat komt? Door de omgeving waarin je bent opgegroeid. De cultuur waarmee je werd grootgebracht. De (lokale) media die je hebben beïnvloed. Waarbij de ene visie niet per se minder of slechter is dan de andere. En de ene cultuur niet superieur of inferieur aan een andere cultuur.

Maar dit groeiende bewustzijn had voor mij ook een keerzijde. Want de ergernis over hen die wél in termen van morele en culturele superioriteit dachten, werd met de dag groter.

‘Zij hebben een cultuur van de dood, wij hebben een cultuur van het leven’ zei GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans naar aanleiding van de terreuraanval van Hamas van 7 oktober 2023. De eindwaarde van deze racistische stereotypering is niet alleen een ontmenselijking van een ieder die zich in historisch Palestina verzet tegen decennia van bezetting, onderdrukking en vernedering, ze impliceert evenzeer een miskenning van de genocidale misdaden van witte Europeanen. Alsof we ondanks de excuses van regering en staatshoofd helemaal niets hebben geleerd van ons eigen slavernij- en koloniale verleden.

De woorden van de politicus maken in één klap duidelijk hoe onrealistisch onze kijk kán zijn op mensen die ánders zijn dan wijzelf. En hoewel we daar tijdens onze opvoeding niets aan konden doen, kan dat in de jaren daarna wél. Juist daarom is het zo teleurstellend dat in veel van onze schoolboeken ook vandaag nog talloze onbewuste vooroordelen zijn terug te vinden. Onbewuste vooroordelen plus racistische stereotyperingen die diep in onze samenlevingen zijn geworteld.

Misplaatste superioriteitsgevoelens
Je bewust zijn van al deze misvattingen maakt je leven er niet gemakkelijker op, zo merkte zeven jaar geleden de Britse transgender vrouw Munroe Bergdorf. Zij werd verwijderd als een van de gezichten van L’Oréal’s #allworthit campagne nadat ze zonder enige nuancering had opgemerkt dat ‘alle witte mensen racisten’ zijn. Ná haar verwijdering verklaarde ze:

“Mannen zijn van jongs af aan gesocialiseerd om seksistisch te zijn. Vrouwen om onderdanig te zijn. Homoseksuelen om zich te schamen voor hun seksualiteit als gevolg van de homofobie van heteroseksuelen. Cisgenders zijn gesocialiseerd om transfobisch te zijn. En iedereen is gesocialiseerd om mensen met een lichtere huidskleur als superieur te beschouwen aan mensen wier huidstint donkerder is.”

Dat seksistische werd recentelijk nog pijnlijk duidelijk bij de studentenverenigingen in Utrecht, Amsterdam en Groningen. Bovendien hebben de bizarre superioriteitsgevoelens van te veel witte ten opzichte van zwarte mensen, ook effect op die laatste groep. Als manager van de Nederlands-Kaapverdische zangeres Suzanna Lubrano was ik twaalf jaar geleden betrokken bij de Kora All African Music Awards in Abidjan,........

© Joop