Interdisciplinair filosoof

Laat me hier helder over zijn: wetenschap is geen democratie.

‘Wij zijn kritisch en als je ons napraat dan ben jij dat ook.’ Dat is in een notendop het verkooppraatje van de desinformatieverspreiders. Het is een goed praatje, want wie wil zichzelf niet als kritisch, sceptisch en zelfdenkend zien? Toch is het een beetje als een shirt met ‘Be Different’ van de Primark kopen.

Ik heb het nu over klimaatontkenners, maar dit had net zo goed over Flat Earthers kunnen gaan. Met als verschil dat het geloof dat de aarde plat is geen miljardenindustrie is. Maar ook Flat Earthers zien zichzelf als kritische, sceptische, onafhankelijke denkers. Ze accepteren niet zomaar het overheidsnarratief dat de aarde een ‘tollende bal in een vacuüm’ is, en doorzien de hersenspoeling van NASA die wij ‘globers’ hebben ondergaan door op te groeien met globes in leslokalen.

In een onzekere en veranderende wereld is het fijn om tegen jezelf te kunnen zeggen dat jij het complot van NASA doorziet. Klimaatontkenners gaan daar niet zover in als Flat Earthers, die geloven dat NASA een ijsmuur om de platte aarde heeft gebouwd en foto’s manipuleert van mensen in de ruimte. Volgens veel klimaatontkenners is niet CO2, maar de zon verantwoordelijk voor onze klimaatverandering. NASA is duidelijk over deze hypothese. “Veroorzaakt de zon klimaatopwarming? Nee.” Dat zou ook vreemd zijn: sinds 1950 is zonnekracht afgenomen terwijl wereldwijde temperatuur stijgt. Het is een vaak onderbelicht aspect van klimaatontkenners: het zijn ontegenzeggelijk complotdenkers. NASA, het KNMI, meer dan 99% van alle wetenschappers zitten in een groot complot.

Complotdenken geeft je houvast in een veranderende wereld, waarin we nu de keuze hebben tussen radicaal het roer omgooien of de toekomst van onze kinderen vergooien. Als complotdenker heb je een verhaal waar je je aan vast kunt houden: de wereld is overzichtelijk. Andere mensen zitten nog vast in Plato’s grot, maar jij doorziet de illusie. Maar anders dan de Socrates-figuur in Plato’s grot ben je niet alleen: er zijn clubs waar je je bij kunt aansluiten, en veel gepensioneerde witte mannen maken er hun hobby van om ‘het klimaat verandert altijd al’ onder sociale mediaposts van het KNMI te plaatsen.

Ook hier is weer een vergelijking met Flat Earthers te trekken: jaren geleden sprak ik veel met hen, en toen ik met klimaatontkenners begon te spreken ontdekte ik dat het onderwerp van de gesprekken anders is, maar de patronen precies hetzelfde zijn. Ook klimaatontkenners doen aan cherrypicken: ‘in de middeleeuwen was het warmer’ – en dan een grafiek van temperatuur in Engeland laten zien, in plaats van globale temperatuur’. Ze gebruiken drogredenen: ‘CO2 is maar 0.04% van de atmosfeer, dus dit kan geen effect hebben’. Iedereen die dat beweert raad ik aan een flinke bak koffie te drinken vlak voor het slapen gaan. Cafeïne is slechts 0.04% van koffie, dus dit kan geen effect hebben. Complotdenken: dat gepensioneerde wetenschappers zonder expertise op het gebied van klimaat voor desinformatie-denktanks gaan werken wordt ‘kritische wetenschappers durven zich pas na hun pensioen uit te spreken. Het IPCC is corrupt. Wie het overheidsnarratief niet volgt wordt ontslagen’. Dit laatste past ook bij het in diskrediet brengen van echte experts en het opvoeren van nepexperts. Als je als wetenschapper een Nobelprijs wint is de kans groot dat je door een desinformatieorganisatie wordt benaderd met de vraag of je (ongeachte je expertise) presentaties kunt houden over dat er geen klimaatcrisis is. Dan kunnen klimaatontkenners zeggen: ‘Kijk naar de YouTube-video van deze Nobelprijswinnaar!’.

En tot slot zitten zowel Flat Earthers als klimaatontkenners met het probleem dat de wetenschap glashelder is over de oorzaken en gevolgen van de klimaatcrisis. Al sinds de 19e eeuw weten we van het broeikaseffect. De fossiele industrie had al in de jaren ’50 en ’60 accurate klimaatmodellen. Dus hoe ga je hiermee om als desinformatieverspreider? Naast complotdenken en het in diskrediet brengen van wetenschappers is het........

© Joop