Romalılar Ayasofya Kilisesi’nin inşasından önce Aya İrini Kilisesi’ni katedral olarak kullanırlar. Roma imparatoru I. Konstantin imparatorluğun dinini Hristiyanlık olarak ilan ederek Ayasofya Kilisesi’nin inşasını başlatır. 337- 361 yılları arasında tahtta olan oğlu II. Constantius Kiliseyi 360 yılının 15 Şubat günü açar.
Tarihi kayıtlarda Socrates Scholasticus Ayasofya’nın Aya İrini yakınında bulunan “Artemis Tapınağı” kalıntıları üzerine inşa edildiğini ve Ayasofya’nın gümüş kaplı perdelerle süslü olduğunu yazmaktadır. Bu ilk Ayasofya’dan (3 kere inşa edilmiş) günümüze ulaşan bir kalıntı bulunmamaktadır.
Birinci Ayasofya Kilisesi Latin mimarisinde yapılmış, ahşap çatılı, önünde toplantı alanı-atrium olan tek sütunlu bir bazilikadır. O gün için muhteşem bir yapıdır. Kilise, 20 Haziran 404’te Konstantinopolis Patriği Aziz İ. Hrisostomos, İmparatoriçe Aelia Eudoksia ile çatışıp ve sürgüne gönderilince çıkan isyanlar sırasında yakılır.
İmparator II. Theodosius bugün ki Ayasofya’nın bulunduğu yere ikinci bir kilisenin yapılmasını ister. Mimar Rufinos’un inşa ettiği ikinci Ayasofya’yı 10 Ekim 415’te açmıştır. 381’de 1. İstanbul Konsili’ne (İkinci Ekümenik konsil) Aya İrini Kilisesi ev sahipliği yaptığı sanılmaktadır. Ahşap olan İkinci Ayasofya 13-14 Ocak 532’de Nika Ayaklanması’nda yakılır ve yıkılır.
Alman Arkeolog A. M. Schneider tarafından 1935’te yapılan kazılarda batı avlusunda İkinci Ayasofya’ya ait birçok buluntu ele geçirilir. Ayasofya’nın girişinde ve bahçede görülebilen bu buluntular, portik........

© Anayurt