Hayatımızın temeli Anâsır-ı erbaa denilen hava-su-ateş-toprak olmak üzere dört elementten oluşur. Bu dört elementten suyun soğuk ve nemli, havanın sıcak ve kuru, ateşin sıcak ve kuru, toprağın soğuk ve kuru özellikte olduğu bilinmektedir. Günlük hayatta da bu elementlerin farklı özellikteki yansımalarını görebilmekteyiz. Mesela yanacak maddenin ateş alıp yanabilmesi için havanın oksijeni, sönmesi için de su gereklidir; o yüzden yanıcı hidrojen gazı ile yanıcı oksijen gazı birleşerek söndürücü özellikteki suyu oluştururlar. Farklı özellikteki bu elementlerin etkilerini farklı mizaç tiplerinde görebiliriz. Kan, balgam, sarı safra (sevda) ve kara safra (safra) salgılarından biri diğer üçünden baskın olacak şekilde mizaç belirlenir. Alınan yiyecek ve içeceklerle midede hazmedilerek karaciğerde safra, dalakta sevda, beyinde balgam üretilir, bu sıvı salgıları kanla birlikte damarlarda taşınarak vücuda dağılırlar. Sonuçta balgami (balgam), sevdavi (sarı safra), demevi (kan) ve safravi (kara safra) mizaç tipleri meydana gelir.

Kişinin mizacını davranışlarından anlayabiliriz. Mesela hızlı hareket edenlerin mizacında sıcaklık, yavaş hareket edenlerinkinde de soğukluk hâkimdir. Genellikle hızlı, enerjik, atılgan olan ve çabuk sinirlenenler ya demevi ya da safravi mizaçlı; yavaş, cansız, çekingen ve sakin olanlar ya balgami ya da sevdavi olurlar. İnsanın hayat evrelerinde de farklı mizaçlar yer almaktadır. Örneğin bebeklik döneminden yetişkinlik çağına kadar sıcaklık özelliği, yetişkinlik çağından yaşlılık dönemine kadar soğukluk özelliği ağır basmaktadır.

İnsanın mizacının içinde yaşadığı kâinat mizacına benzeyen yönleri olduğunu görmekteyiz. Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri, Marifetname’nin beşinci bahis birinci bölüm ikinci maddesinde:" İnsan bedeninin yeryüzüne bir benzerliği şudur ki, yerde dağlar olduğu gibi, bedende de kemikler vardır. Yerde ağaçlar ve bitkiler olduğu gibi, bedende de saç ve........

© Hürses