Moldova yaklaşık 3,5 milyon nüfusuyla Avrupa’nın en küçük ülkelerinden biri. Tarih boyunca pek çok işgale maruz kalmış, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra da 1991 yılında bağımsızlığını kazanmış. Yapısal, ekonomik ve siyasi birçok sorunu var. Bugün Kıta Avrupası’nın en fakir ülkesi diyebiliriz. Fakat son zamanlarda dünyanın ve özellikle Avrupa’nın gözü Moldova’nın üzerinde… Peki, küçük ve bir yönüyle düşük gelir grubunda bulunan Moldova’yı dünyanın gündemine taşıyan neden ne?

Rusya-Ukrayna savaşı her ne kadar bölgesel bir savaş olarak gözükse de bir yönüyle tüm dünyayı etkisi altına almış bir savaş. Bu savaşın Kıta Avrupa’sındaki tezahürü farklı olsa da Kanada’dan Kuzey Kore’ye Almanya’dan Nijer’e tüm dünyada etkilerini göstermekte. Moldova üç milyonluk küçük bir ülke olmasına rağmen içinde tek taraflı bağımsızlığını ilan eden ve De facto Cumhuriyet olan Transdinyester bölgesi ve yine Moldova’ya ait olan Gagavuzya Özerk Bölgesibulunmakta.

Yani Moldova siyasal anlamda derin fay hatların olduğu bir ülke. Geçtiğimiz haftalarda bu iki bölgenin liderleri mealen söyleyecek olursak Rusya’dan kendilerini Moldova’ya karşı korumasını istediler. Moldova’nın Rusya yerine Avrupa Birliği’ne yaklaştığını, Moldova’nın kendi üzerlerindeki baskıyı artırdığını ve bu durumun gerek kendileri gerekse Rusya için tehdit olduğunu beyan ettiler.

Evet, şu andaki Moldova Hükümeti Avrupa yanlısı ve AB’ye üyelik sürecindeler. Moldova da bu tehlikeyi gördüğünden Avrupa ve özellikle Fransa’yla gerek siyasi gerekse askeri ilişkilerini geliştirme gayretinde. Bu nedenle de Fransa ile askeri ve ekonomik anlaşmalar imzaladı.

Tüm bu süreçleri daha iyi kavrayabilmek için şu denklemi görmemiz gerekir. AB içinde Fransa ve Almanya arasındaki liderlik mücadelesini geçen hafta yazmıştım. Fransa Cumhurbaşkanı Emenuel Macron’un son çıkışları için kimileri AB içindeki liderlik yarışı olarak görürken kimileri de Macron’un amacının Fransa tarihine adını yazdırmak olduğunu düşünüyor. Sonuçta Fransa, son zamanlardaki söylemleriyle tabiri caizse Rusya’ya meydan okuyor. Bunun yanında da tarihte Rusya’ya yakın olan Moldova ve Ermenistan gibi ülkelerle yakınlaşarak güvenlik ve ekonomik alanlarda anlaşmalar imzalıyor.

Moldova’nın AB’ye yakınlaşması ve Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Ukrayna’yı desteklemesiyle Kişinev- Moskova ilişkileri daha da kötüleşti.

Gagauz Özerk Yeri Başkanı Yevgeniya Gutsul’un Rusya’yı ziyaret ettiği zamanlarda Moldova Cumhurbaşkanı Maya Sandu da Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’u ziyaret etti.

Fransa bu süreçte Moldova ile ekonomik ve savunma konularında çeşitli anlaşmalara imza attı. Macron, Fransa Savunma Bakanlığı’nın Moldova’nın başkenti Kişinev’de askeri temsilcilik açacağını ve Fransızların Moldova askerlerinin eğitimini sağlayacağını söyledi. Macron ayrıca, Moldova Cumhuriyeti’nin bağımsızlığına, egemenliğine ve güvenliğine verdiği desteği de dile getirdi.

Ez cümle; Moldova bir yandan Avrupa’yla yakınlaşırken Moldova içindeki iki grup bu sürece karşı çıkıyor. Diğer yandan da Transdinyester’deki patlama ve iki grubun açıkça Rusya’dan destek istemeleri olası bir savaşın fragmanları gibi. Önümüzdeki süreç ne getirir bunu bugünden görmek zor. Gelin biz Moldova’ya ve ikili ticari ilişkilerimize bir bakalım.

2023 verilerine göre Moldova’nın ihracatı bir önceki yıla göre %6,5 azalarak 4 milyar dolar, ithalatıysa bir önceki yıla göre %5,9 azalarak 8.6 milyar dolar olarak gerçekleşmiş. Toplam dış ticaret hacmi yaklaşık 12.6 milyar dolara ulaşırken, dış ticaret açığının 4.6 milyar dolara yükselmiş olduğunu görüyoruz. Tarımın Moldova ekonomisi ve ihracatı için önemine değinmiştik.

Moldova ihracatının yaklaşık E’ini tarım ürünleri ihracatı oluşturuyor. Dış ticaret verilerinde göze çarpan diğer bir husus ise ithalatında ve ihracatında komşu ve çevre ülkelerin aldığı pay.

Moldova’nın en fazla ihracat yaptığı ülkeler sırasıyla; Romanya, Ukrayna, İtalya, Türkiye, Almanya, Rusya, Bulgaristan, Polonya, Çekya ve Belarus.

Moldova’nın ihracat kalemlerine bakacak olursak; mineral yağlar ve yakıtlar, elektrikli makine ve cihazlar, hububat, yağlı tohum ve meyveler, saman ve kaba yem, hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar, meyveler ve sert kabuklu meyveler, meşrubat, alkollü içkiler ve sirke, örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarını sıralayabiliriz.

Moldova’nın ithalat ortakları olarak sırasıyla; Romanya, Rusya, Çin, Ukrayna, Türkiye, Almanya, İtalya, Polonya, Hindistan ve Macaristan’ı sayabiliriz.

En fazla ithalat yaptığı ürün kalemleriyse; mineral yakıtlar, yağlar, elektrikli makina ve cihazlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, motorlu kara taşıtları, plastikler ve mamulleri, eczacılık ürünleri, ağaç ve ahşap eşya, odun kömürü, demir ve........

© Ekonomim